Czy ZUS ma kompetencję do uznawania zdarzenia za wypadek przy pracy?

[Boskamil 0]

Czy ZUS ma kompetencję do uznawania zdarzenia za wypadek przy pracy lub je kwestionować. Proszę o poradę prawną.

[Rafał Wielgus 105]

ZUS nie jest uprawniony do wydawania decyzji w zakresie kwalifikacji prawnej zdarzenia wypadkowego (uznania go albo nie za wypadek przy pracy), a jedynie do kwestionowania prawa do świadczeń odszkodowawczych z tytułu takiego zdarzenia.

Stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.) – u.u.w., za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
3. w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Sposób i tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania określa rozporządzenie Rady Ministrów z  1.07.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 105, poz. 870) – dalej r.u.o.p.w.
Przepisy r.u.o.p.w. zobowiązują pracodawcę, aby po uzyskaniu zawiadomienia o zdarzeniu powołał zespół powypadkowy (co do zasady składający się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy), którego zadaniem jest ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku oraz sporządzenie – nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy według wzoru ustalonego w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 16.09.2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 227, poz. 2298). Rolą zespołu powypadkowego jest również dokonanie prawnej kwalifikacji wypadku, a więc stwierdzenie, czy jest ona wypadkiem przy pracy, czy też nie.

Sporządzona w ten sposób dokumentacja uprawnia poszkodowanego pracownika lub członków jego rodziny do ubiegania się o świadczenia odszkodowawcze z ZUS, których katalog określa art. 6 ust. 1 u.u.w. (m.in. zasiłek chorobowy, jednorazowe odszkodowanie, renty itp.).
Zgodnie z art. 22 ust. 1-2 u.u.w., świadczenia te nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Nie przysługują one również ubezpieczonemu, który, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.
W myśl art. 22 ust. 1 u.u.w., ZUS odmawia również przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego (w drodze decyzji administracyjnej) w przypadku:
1. nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku,
2. nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy w rozumieniu ustawy,
3. gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.
Jeśli w protokole powypadkowym lub karcie wypadku przy pracy są braki formalne, ZUS niezwłocznie zwraca protokół lub kartę wypadku w celu ich uzupełnienia.
Jak wynika z powyższego, ZUS nie jest uprawniony do uznawania lub nieuznawania danego zdarzenia za wypadek przy pracy, a co najwyżej może odmówić przyznania świadczeń odszkodowawczych z ubezpieczenia wypadkowego w przypadku zaistnienia którejkolwiek z powyższych przesłanek. Istotnym jest również to, że odmowa przyznania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy nie zwalnia pracodawcy, który w dokumentacji powypadkowej uznał zdarzenie za wypadek przy pracy, m.in. z wykazania go w rocznej „Informacji o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe” (tzw. druku ZUS-IWA).