Obciążenie mięśniowo-szkieletowe

W większości przypadków częstym symptomem zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego, spowodowanych przez wykonywaną pracę jest ból. Rzadziej pracownicy skarżą się na uczucie sztywności mięśni lub mrowienie, czy drętwienie. Dolegliwości te są odpowiedzią na przesadne obciążenie układu ruchu w czasie wykonywania pracy i przeważnie po jej zakończeniu ustępują. Jeśli obciążenie utrzymuje się przez długi czas lub jest nadmierne, mogą pojawić się lub rozwinąć zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze struktur układu mięśniowo-szkieletowego, które stanowią sedno zespołów przeciążeniowych.

Najczęściej stwierdzane zespoły przeciążeniowe to:

  • zespół cieśni kanału nadgarstka;
  • zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego i bocznego kości ramiennej (tzw. łokieć tenisisty i golfisty);
  • zespół Quervaina (zapalenie pochewki mięśni: długiego odwodziciela i krótkiego prostownika kciuka);
  • zespoły bólowe odcinka lędźwiowego i szyjnego kręgosłupa;
  • zespół stożka rotatorów.
Nadmierne i niewłaściwe obciążenie mięśniowo-szkieletowe związane…
Nadmierne i niewłaściwe obciążenie mięśniowo-szkieletowe związane z pracą zawodową jest przyczyną wielu urazów i dolegliwości układu układu ruchu. Różne stanowiska pracy i wykonywane na tych stanowiskach czynności pracy, powodują wielorakie obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego.

Obciążenie mięśniowo-szkieletowe – jakie są metody badania?

Jednym z głównych zadań pracodawców, pracowników służby BHP oraz lekarzy medycyny pracy, jest efektywne zarządzanie ryzykiem zawodowym. Prawidłowa realizacja tego zadania jest niemożliwa bez dysponowania obiektywnymi i łatwymi do posługiwania się metodami oceny ryzyka. W przypadku oceny ryzyka, związanego z zagrożeniami fizycznymi, chemicznymi, czy biologicznymi, instrukcje postępowania są już ściśle określone (istnieją normatywy w postaci NDS oraz NDN), natomiast w przypadku obciążenia fizycznego zagadnienie jest bardziej złożone.

Polskie przepisy określają jedynie największe dopuszczalne ciężary, które mogą być przemieszczane oraz maksymalne wartości wydatku energetycznego. Natomiast nie uwzględniają metod oceny innych czynników współodpowiedzialnych za obciążenie fizyczne. Wśród powyższych czynników, powinno się wymienić m. in. pozycję ciała (położenie głowy, ramienia, przedramienia, rąk, tułowia, ud, podudzi i stóp), częstość wykonywania czynności, siłę potrzebną do wykonania czynności (albo ciężar przemieszczany), położenie początkowe i końcowe przemieszczanego obiektu itp. Obecnie istnieje już (poza dokładnymi metodami biomechanicznymi opierającymi się na cyfrowej analizie obrazu) wiele metod uproszczonych, w sposób przybliżony biorących pod uwagę wymienione wyżej czynniki, oddziałujące na obciążenie fizyczne. Metody te są przydatne przy szacowaniu codziennych czynności oceny ryzyka. Powyższe metody (np. RULA – Rapid Upper Limb Assessment, REBA – Rapid Entire Body Assessment oraz zmodyfikowane równanie Narodowego Instytutu Bezpieczeństwa i Zdrowia Zawodowego USA [National Institute for Occupational Safety and Health – NIOSH]) są powszechnie wykorzystywane na świecie.

Należy pamiętać, że pracodawca ma obowiązek zapewnić każdemu pracownikowi warunki pracy, które nie będą powodować dużego obciążenia mięśniowo – szkieletowego. Takie zapewnienie realizuje się poprzez badanie, a następnie pomiar obciążenia, za pomocą jednej z wybranych metod.

Nie wiesz jak wykonać takie badanie? Możesz w kilka minut zamówić wersję elektroniczną gotowej dokumentacji obciążenia mięśniowo – szkieletowego.

Nasza firma wykonuje badania obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego następującymi metodami:

  1. KIM (Key Item Method)
  2. MAC (Manual Handling Assessment Charts)
  3. NIOSH
  4. PN-EN 1005
  5. OWAS (Ovako Working Posture Analysis System)
  6. RULA (Rapid Upper Limb Assessment)
  7. REBA (Rapid Entire Body Assessment)
  8. SUZANNE RODGERS
  9. MOORE AND GARG (The Strain Index)
  10. DISCOMFORT QUESTIONNAIRE
  11. QEC
  12. LEHMANN
  13. SI
  14. OCRA
  15. HAL
  16. CTD Risk Index

Podstawowym obowiązkiem pracodawcy powinno być polepszenie procesu pracy tak, by podczas jej wykonywania nie dochodziło do przeciążeń układu mięśniowo-szkieletowego.

Jakie czynniki wywołują zaburzenia mięśniowo-szkieletowe?

  • czynniki fizyczne: powtarzalność ruchów; użycie znacznej siły, np. przy posługiwaniu się narzędziami, przy podnoszeniu, przenoszeniu, ciągnięciu lub popychaniu przedmiotów; miejscowy ucisk przez powierzchnie i narzędzia; drgania mechaniczne; wymuszona, niewygodna pozycja podczas pracy, np. z rękami powyżej poziomu barków lub długotrwałe utrzymywanie pozycji siedzącej lub stojącej; niewłaściwe oświetlenie; wysoka lub nazbyt niska temperatura otoczenia; hałas;
  • czynniki psychospołeczne: niski stan kontroli (brak wpływu na tempo, ilość oraz sposób wykonywania pracy); duże wymagania stawiane przez pracę; monotonna, powtarzalna praca w szybkim tempie; niski stopień zadowolenia z pracy; brak wsparcia ze strony pracodawcy i współpracowników; zbytnia rywalizacja, presja czasu; niska kultura bezpieczeństwa pracy; napięte stosunki interpersonalne, przemoc psychiczna lub mobbing itp.;
  • czynniki indywidualne: niska sprawność fizyczna, przebyte choroby, starszy wiek, palenie tytoniu, otyłość, brak zdolności radzenia sobie ze stresem, przesadne zaangażowanie w pracę.

Dla czynników fizycznych (np. oświetlenie) występują wyraźne wymagania normatywne oraz sposoby pomiaru, zgodnie z którymi ocenia się i dostosowuje właściwości stanowisk pracy do pracowników. Natomiast czynniki psychospołeczne są mniej wyraźne i sprawiają wrażenie trudniejszych do rozpoznania i oceny. Są one zarazem coraz częściej wymieniane jako jedno z ważniejszych źródeł dolegliwości mięśniowo-szkieletowych.

Psychospołeczne aspekty pracy a zaburzenia mięśniowo-szkieletowe

Do czynników wywołujących stres w miejscu pracy zalicza się: za duże wymagania jakościowe (praca nadmiernie trudna, przesadnie złożona) i ilościowe (za dużo pracy), zanadto niskie wymagania ilościowe i jakościowe (praca powtarzalna, monotonna, poniżej możliwości pracownika), zmniejszenie kontroli w pracy (wpływu na tempo, ilość i warunki wykonywania pracy), konfliktowość i niejasność roli (nieokreślenie zakresu, celów i odpowiedzialności związanej z pracą), niepewność pracy (brak pewności co do utrzymania zatrudnienia), brak wsparcia społecznego. Wszystkie powyższe czynniki mają różny wpływ na jednostkę, w zależności od predyspozycji indywidualnych, m. in. osobowościowych, genetycznych, czy też od stylu życia.

Niektóre cechy pracy, tj. niedostateczne wsparcie społeczne, czy ograniczenie kontroli, powodują stres psychiczny, skutkujący m. in. wzmożonym napięciem mięśni. Długotrwałe utrzymywanie się takiego napięcia może prowadzić do nieodwołalnych zmian w organizmie. U pracownika stres powoduje reakcje:

  • emocjonalne (niepokój, nerwowość, problemy ze snem, wypalenie zawodowe, problemy w relacjach międzyludzkich, depresja);
  • poznawcze (zaburzenia: pamięci, zdolności do uczenia się nowych rzeczy, koncentracji, podejmowania decyzji);
  • behawioralne (nadużywanie alkoholu, narkotyków i tytoniu; zachowania destrukcyjne);
  • fizjologiczne (osłabiona odporność, bóle pleców, wrzody trawienne, nadciśnienie, choroby serca).

W organizacji (firmie) stres wywołuje niechciane zjawiska, m. in. dużą rotację personelu, wysoką absencję w pracy, nieterminowość, molestowanie, problemy dyscyplinarne, zmniejszenie wydajności, błędy, wypadki, a w konsekwencji zwiększone koszty opieki zdrowotnej lub odszkodowań.

Dodatkowo, niekorzystne psychospołeczne aspekty pracy wywołują zwiększenie obciążenia pracą – duża ilość obowiązków i presja czasu mogą być powiązane z pozbawieniem koniecznego odpoczynku lub wydatkowaniem większej ilości energii, co prowadzić może do obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego. Czynniki fizyczne i psychospołeczne środowiska pracy, wzajemnie na siebie oddziałują.

Jakie są podstawowe zasady opracowywania programów profilaktycznych, mających na celu przeciwdziałanie dolegliwościom ze strony układu ruchu w zakresie dostosowania stanowisk pracy?

Program zapobiegający dolegliwościom ze strony układu ruchu (obejmujących okolice kręgosłupa, kończyny górne i dolne) oraz zmniejszający już występujące dolegliwości, powinien obejmować:

  • usprawnienia stanowisk pracy;
  • usprawnienia organizacji pracy;
  • zwiększanie świadomości ergonomicznej pracowników.

Działania na rzecz prewencji dolegliwościom ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, powinny odbywać się w 3 etapach:

  • zwiększenie świadomości ergonomicznej pracowników służb BHP, medycyny pracy i pracodawców;
  • podniesienie wiedzy ergonomicznej pracowników;
  • metody ćwiczeń fizycznych profilaktyczno-rehabilitacyjnych.

Obciążenie mięśniowo-szkieletowe – gotowa dokumentacja

Nasza firma oferuje gotowe dokumentacje oceny obciążenia mięśniowo-szkieletowego. Najważniejsze cechy, opracowanej przez nas oceny obciążenia mięśniowo-szkieletowego:

  • Jest to profesjonalny dokument, który zawiera około 50 stron A-4, w zależności od wybranego stanowiska i metody (głównie w formie wykresów i tabel);
  • Wersja elektroniczna oceny obciążenia mięśniowo-szkieletowego może być drukowana dowolną liczbę razy;
  • Ocenę obciążenia mięśniowo-szkieletowego można edytować w dowolny sposób;
  • Dokumentacja pozytywnie przechodziła kontrole z Sanepidu i Państwowej Inspekcji Pracy oraz z ZUS;
  • Każda dokumentacja oceny obciążenia mięśniowo-szkieletowego zawiera opis wykorzystanej metody szacowania, opis stanowiska pracy, wymagania dla pomieszczenia i stanowiska pracy, karty pomiaru ryzyka, plan działań korygujących i na końcu – kartę ryzyka, przedstawianą pracownikowi do podpisania.