Kontrola Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska (WIOŚ) spędza sen z powiek każdemu przedsiębiorcy. Jednak nie musi tak być. Przy prawidłowo prowadzonej dokumentacji, terminowej sprawozdawczości oraz przestrzeganiu przepisów z zakresu ochrony środowiska, kontrola WIOŚ to tylko formalność. Jeżeli mają Państwo jakiekolwiek wątpliwości czy spełniają wszystkie wymagania skontaktujcie się z nami, pomożemy Państwu przeanalizować sytuację firmy i zdiagnozować ewentualne zagrożenia. Postaramy się je w miarę możliwości wyeliminować i przygotować firmę do kontroli. Będziemy obecni przy jej prowadzeniu odpowiemy na wszystkie pytania Inspektora.

Nie ma większego znaczenia czy podmiot prowadzi duży zakład czy jednoosobową działalność gospodarczą, każdy może spodziewać się kontroli, wystarczy że choć w najmniejszym stopniu korzysta ze środowiska. Korzystanie ze środowiska jest powszechne, wystarczy posiadać środki transportu, kocioł, pobierać wodę i wytwarzać ścieki, a także wytwarzać odpady oraz wprowadzać do obrotu produkty w opakowaniach, itp. wachlarz pozycji jest duży, a inspektorzy kontrolują każdy aspekt korzystania ze środowiska. Każdy podmiot korzystający ze środowiska wcześniej czy później zostanie skontrolowany przez inspektora WIOŚ.

Przedsiębiorcy czasami obawiając się kontroli WIOŚ celowo nie składają sprawozdań i raportów sprawozdawczych, myśląc, że dopiero złożenie sprawozdania zwróci uwagę organów na ich zakład – nic bardziej mylnego!! Przedsiębiorstwa typowane do kontroli pochodzą z bazy CEIDG oraz KRS, w której znajdują się wszystkie przedsiębiorstwa. Prawdopodobieństwo wytypowania jest większe w przypadku zakładów, których potencjalne oddziaływanie na środowisko, bądź prawdopodobieństwo naruszenia prawa jest większe, a nie fakt złożenia bądź nie złożenia sprawozdania w odpowiednim urzędzie. Brak składanych sprawozdań bądź wymaganych prawem decyzji i pozwoleń ujawnione w czasie kontroli, grodzi dotkliwymi karami i to nie tylko finansowymi.

Rodzaje kontroli WIOŚ

Procedura kontroli

Kontrole planuje się i przeprowadza po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Analiza obejmuje identyfikację obszarów podmiotowych i przedmiotowych, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Sposób przeprowadzenia analizy określa organ kontroli lub organ nadrzędny. Tego typu kontroli przedsiębiorca może się spodziewać, gdyż zostanie ona zapowiedziana przez organ WIOŚ.

Jednak są też przypadki, w których kontrola nie zostanie zapowiedziana, należą do nich sytuacje, w których:

1. organ kontroli poweźmie uzasadnione podejrzenie:
   • zagrożenia życia lub zdrowia;
   • popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;
   • popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
   • innego naruszenia prawnego zakazu lub niedopełnienia prawnego obowiązku – w wyniku wykonywania działalności gospodarczej objętej kontrolą;
2. w przypadku, gdy jest ona niezbędna do przeprowadzenia postępowania w celu np. sprawdzenia wykonania zaleceń pokontrolnych organu, wykonania decyzji albo postanowień nakazujących usunięcie naruszeń prawa, w związku z przeprowadzoną kontrolą.

Poniżej przedstawiamy ogólny schemat procedury kontroli, wynikający z przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Schemat ten organ kontroli powinien zamieszczać w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie urzędu.

Zawiadomienie o kontroli

1. Kontrolowany przedsiębiorca zostanie zawiadomiony o kontroli jedynie w przypadku, gdy będzie to kontrola planowana. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej, niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia.
2. Na wniosek przedsiębiorcy kontrola może być wszczęta przed upływem 7dni od dnia doręczenia zawiadomienia.
3. Czynności kontrolne związane z pobieraniem próbek i dokonywaniem oględzin, w tym pojazdów lub dokonywaniem pomiarów mogą być wykonywane przed upływem terminu 7 dni.

Przebieg kontroli

Przy kontroli inspektor Inspekcji ochrony środowiska jest uprawniony w do:

1. wstępu przez całą dobę wraz z niezbędnym sprzętem:
   • na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza,
   • do środków transportu,
   • na teren niezwiązany z prowadzeniem działalności;
2. przeprowadzania niezbędnych pomiarów lub badań, w tym pobierania próbek lub wykonywania innych czynności kontrolnych, w tym zużyciem bezzałogowych statków powietrznych, w celu ustalenia na terenie kontrolowanej nieruchomości, w obiekcie lub jego części, w kontrolowanym środku transportu, stanu środowiska oraz oceny tego stanu w świetle przepisów o ochronie środowiska, a także warunków wykonywania działalności wpływającej na środowisko indywidualnie określonych w decyzjach administracyjnych;
3. żądania wstrzymania ruchu lub uruchomienia instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu oraz powstrzymania się od wykonywania innych czynności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla przeprowadzenia badań, w tym pobrania próbek i wykonania pomiarów;
4. oceny sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu;
5. oceny stosowanych technologii i rozwiązań technicznych;
6. żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego przy jednoczesnym pouczeniu ich o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o której mowa w Kodeksie karnym;
7. żądania okazania dokumentów, w tym dokumentów finansowych i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli;
8. ustalania tożsamości osób oraz żądania okazania dokumentów niezbędnych do wymierzenia grzywny w drodze mandatu karnego lub sporządzenia wniosku o ukaranie;
9. oceny sposobu wykonywania pomiarów emisji, ilości pobranej wody oraz odprowadzanych ścieków przez jednostkę prowadzącą pomiary, w tym poprawności sposobu pobierania i analizy próbek;
10. określenia składu morfologicznego odpadów w oparciu o wiedzę ekspercką.

Co kontrolują inspektorzy WIOŚ

Do zadań Inspekcji ochrony środowiska w zakresie kontroli podmiotów korzystających ze środowiska należy kontrola:

1. przestrzegania przepisów o ochronie środowiska,
2. przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska oraz przestrzegania zakresu, częstotliwości i sposobu prowadzenia pomiarów wielkości emisji i jej wpływu na środowisko,
3. eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
4. przestrzegania przepisów o gospodarce opakowaniami oraz odpadami opakowaniowymi,
5. przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej,
6. przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji,
7. przestrzegania przepisów o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym,
8. przestrzegania przepisów o bateriach i akumulatorach,
9. przestrzegania przepisów ustawy o odpadach,
10. przestrzegania przepisów dotyczących zawartości siarki w ciężkim oleju opałowym stosowanym w instalacjach energetycznego spalania paliw oraz w oleju do silników statków żeglugi śródlądowej,
11. postępowania z substancjami zubożającymi warstwę ozonową oraz z fluorowanymi gazami cieplarnianymi i pozostałymi fluorowanymi gazami cieplarnianymi oraz z produktami i urządzeniami zawierającymi te substancje lub gazy lub od nich uzależnionymi, z wyłączeniem systemów ochrony przeciwpożarowej i gaśnic zawierających te substancje lub gazy,
12. przestrzegania przepisów ustawy o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych w zakresie wymagań określonych w zezwoleniach na prowadzenie zakładu inżynierii genetycznej albo w zgodach na zamierzone uwolnienie organizmów genetycznie zmodyfikowanych do środowiska w zakresie postępowania z odpadami, w tym powstającymi podczas zamkniętego użycia organizmów genetycznie zmodyfikowanych oraz po zakończeniu zamierzonego uwolnienia organizmów genetycznie zmodyfikowanych do środowiska,

Jakich dokumentów mogą żądać inspektorzy WIOŚ

Inspektorzy kontrolujący danego przedsiębiorcę mogą żądać okazania:

1. dokumentów dotyczących stanu formalno-prawnego w aspekcie prowadzenia działalności (szczególnie dotyczy to spółek cywilnych, działających w oparciu o umowy cywilno-prawne niedostępne w bazach Krajowego Rejestru Sądowego, czy bazy CEIDG),
2. do wglądu: akty prawne potwierdzające prawo władania instalacją/zakładem (akt własności, umowy dzierżawy/użyczenia, akty notarialne kupna, wypisy z ksiąg wieczystych, itp.),
3. dokumenty dotyczące stanu formalno-prawnego obiektów/instalacji w zakresie ustawy prawo budowlane (decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, pozwolenia na budowę, pozwolenia na użytkowanie, opinie innych organów jeśli były wymagane i inne dokumenty takie jak: odbiory techniczne, świadectwa dopuszczenia przez organy dozoru – jeśli wymagane),
4. opisy technologiczne instalacji, dokumentacje techniczno-ruchowe instalacji, informacje na temat parametrów technicznych i ruchowych urządzeń, inne dokumenty dotyczące aspektów środowiskowych takie jak: operaty, raporty oddziaływania,
5. dane na temat: wielkości produkcji, zatrudnienia i jego struktury, zużycia energii, surowców i paliw,
6. prowadzone ewidencje i sprawozdania: np. ewidencje wytwarzanych odpadów, karty przekazania odpadów, sprawozdania składane do marszałka nt. opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska, wyniki pomiarów automonitoringowych, godziny pracy instalacji, dzienniki eksploatacji instalacji i urządzeń,
7. wszelkie inne dokumenty, których zażąda kontrolujący, np. faktury zakupu surowców, produktów, paliw itp. oraz inne dokumenty wynikające z przepisów szczególnych oraz specyfiki prowadzonej działalności.

Po kontroli

Z czynności kontrolnych inspektor sporządza protokół, którego jeden egzemplarz doręcza kierownikowi kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub kontrolowanej osobie fizycznej. Protokół ten podpisują inspektor i kierownik kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub kontrolowana osoba fizyczna, którzy mogą wnieść do protokołu umotywowane zastrzeżenia i uwagi. W razie odmowy podpisania protokołu przez kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub kontrolowaną osobę fizyczną, inspektor czyni o tym wzmiankę w protokole, a odmawiający podpisu może w terminie siedmiu dni przedstawić swoje stanowisko na piśmie właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska.

Na podstawie ustaleń kontroli wojewódzki inspektor ochrony środowiska może:

• wydać zarządzenie pokontrolne do kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub osoby fizycznej,
• wydać na podstawie odrębnych przepisów zalecenia pokontrolne,
• wydać na podstawie odrębnych przepisów decyzję administracyjną,
• wszcząć egzekucję, jeżeli obowiązek wynika z mocy prawa lub decyzji administracyjnej.

Kierownik kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub kontrolowana osoba fizyczna, w terminie wyznaczonym w zarządzeniu pokontrolnym, mają obowiązek poinformowania wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o zakresie podjętych i zrealizowanych działań służących wyeliminowaniu wskazanych naruszeń. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska może zażądać od kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej przeprowadzenia postępowania służbowego lub innego przewidzianego prawem postępowania przeciwko osobom winnym dopuszczenia do uchybień i poinformowania go, w określonym terminie, o wynikach tego postępowania i o podjętych działaniach.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska może w trakcie kontroli wydać decyzję w przedmiocie wstrzymania:

• działalności w zakresie stwarzającym zagrożenie zdrowia lub życia ludzi albo zagrożenie zniszczenia środowiska;
• oddania do użytku obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji niespełniających wymagań ochrony środowiska.

a decyzja ta podlega natychmiastowemu wykonaniu.

W razie stwierdzenia, że działanie lub zaniechanie kierownika jednostki organizacyjnej, jej pracownika lub innej osoby fizycznej wyczerpuje znamiona przestępstwa przeciwko środowisku, organy Inspekcji Ochrony Środowiska kierują do organu powołanego do ścigania przestępstw zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, dołączając dowody dokumentujące podejrzenie.

Kary

1. Kto uniemożliwia lub utrudnia organowi Inspekcji Ochrony Środowiska przeprowadzanie kontroli podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 100 000 zł.
2. Ponadto Inspektorzy mogą nałożyć kary finansowe, które w zależności od rodzaju przewinienia są szczegółowo opisane w przepisach prawa w zależności od tego jakiego zakresu działalności dotyczy dane uchybienie.

Czas trwania kontroli

Nie można kontrolować w nieskończoność. Zgodnie z prawem przedsiębiorców czas trwania wszystkich kontroli w jednym roku kalendarzowym nie mogą przekraczać:

• 12 dni roboczych u mikroprzedsiębiorców;
• 18 dni roboczych w małych przedsiębiorstwach;
• 24 dni roboczych w średnich przedsiębiorstwach;
• 48 dni roboczych w pozostałych przedsiębiorstwach.

Są jednak wyjątki od tej zasady, np. gdy w danej sytuacji stosuje się przepisy prawa Unii Europejskiej, przeprowadzenie kontroli jest konieczna aby zapobiec popełnieniu przestępstwa, przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska, kontrola jest prowadzona na podstawie przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, itp.

Najczęściej stwierdzane uchybienia to:

1. brak uregulowań formalno-prawnych w zakresie korzystania ze środowiska, w szczególności w zakresie gospodarki odpadami oraz emisji do powietrza,
2. brak wymaganych prawem pomiarów emisji substancji i energii lub pomiary niespełniające wymagań prawnych,
3. brak ewidencji wprowadzanych do powietrza substancji oraz ewidencji wytwarzanych odpadów lub ewidencje prowadzone nierzetelnie,
4. brak naliczania i wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska,
5. niewłaściwa eksploatacja urządzeń zabezpieczających środowisko przed zanieczyszczeniem,
6. nieprawidłowości związane z eksploatacją urządzeń zawierających substancje kontrolowane,
7. przekazywanie odpadów podmiotom nie posiadającym stosownych zezwoleń w zakresie gospodarki odpadami.