spis treści
zamknij
BHPEX Logo

Blog bezpieczeństwa w pracy

BDO czyli obowiązkowy rejestr w ochronie środowiska

28 lutego 2020 0

BDO – Co to? Po co? I dla kogo?

BDO czyli baza danych o produktach i opakowaniach oraz gospodarce odpadami – to elektroniczny rejestr podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami. BDO stanowi narzędzie informatyczne gromadzące dane o podmiotach, które zajmują się wyżej wymienionymi gałęziami gospodarki. Narzędzie to jest przeznaczone do wszystkich podmiotów, których działalność jest związana z gospodarką odpadów lub opakowań, nie tylko dla przedsiębiorców. Dostęp do rejestru posiadają również organy administracji państwowej (każdy w swoim zakresie) oraz inspekcja ochrony środowiska.

Ważne daty

    • 1 stycznia 2018 r. – weszło w życie rozporządzenie ministra środowiska z 13 grudnia 2017 r. w sprawie funkcjonowania Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce opakowaniami (Dz.U. z 2017r. poz. 2377);
    • 24 stycznia 2018 r. – początek działalności pierwszego modułu BDO, tj. rejestr przedsiębiorców;
    • 24 lipca 2018 r. – upłynął termin składania wniosków rejestracyjnych;
    • 1 stycznia 2020 r. – uruchomienie kolejnych modułów BDO, takich jak ewidencja i sprawozdawczość;
    • 1 stycznia 2020 r. – 15 marca 2020 r. – złożenie sprawozdania za rok 2019;
    • do końca lutego każdego roku – wniesienie opłaty rocznej;
    • niezwłocznie – uzyskaj wpis przed rozpoczęciem planowanej działalności;

Rejestrujemy firmy w bazach BDO i KOBiZE.

Oferujemy także kompleksową obsługę w zakresie ochrony środowiska.

Zadzwoń do nas i dowiedz się więcej, tel. 68 411 40 00.

Kogo dotyczy wpis do BDO i w jaki sposób go uzyskać?

Wpis do BDO można uzyskać na dwa sposoby: z urzędu lub na wniosek.

Wpis na wniosek dotyczy przedsiębiorców, których działalność dotyczy:

  • W zakresie odpadów:
    • prowadzący przetwarzanie odpadów, którzy są zwolnieni z obowiązku uzyskania zezwolenia na ich przetwarzanie,
    • transportujący odpady,
    • sprzedający odpady lub pośredniczący w ich obrocie, o ile nie podlegają wpisowi z urzędu,
    • prowadzą zakłady recyklingu statków,
    • wytwórcy odpadów zobowiązani do prowadzenia ich ewidencji, o ile nie podlegają wpisowi z urzędu;
  • W zakresie produktów (oleje, smary, opony):
    • wprowadzają na terytorium kraju produkty,
    • prowadzą odzysk lub recykling odpadów powstałych z produktów,
    • organizacje odzysku,
    • eksportują lub dokonują wewnątrzwspólnotowej dostawy odpadów z produktów w celu poddania ich odzyskowi lub recyklingowi;
  • W zakresie recyklingu pojazdów:
    • wprowadzający pojazdy,
    • prowadzący:
      • punkt zbierania pojazdów,
      • stacje demontażu,
      • strzępiarki;
  • W zakresie sprzętu elektrycznego i elektronicznego:
    • wprowadzający sprzęt lub autoryzowani przedstawiciele,
    • zbierający zużyty sprzęt,
    • prowadzący zakłady przetwarzania,
    • organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego,
    • prowadzący działalność w zakresie recyklingu lub innego niż recykling procesu odzysku;
  • W zakresie baterii lub akumulatorów:
    • wprowadzają baterie lub akumulatory,
    • prowadzą zakłady przetwarzania zużytych baterii lub zużytych akumulatorów,
    • podmioty pośredniczące;
  • W zakresie opakowań:
    • organizacje odzysku opakowań,
    • dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostawy odpadów opakowaniowych lub produktów w opakowaniach,
    • eksportujący odpady opakowaniowe, opakowania lub produkty w opakowaniach,
    • prowadzący recykling lub inny niż recykling proces odzysku odpadów opakowaniowych,
    • wprowadzający opakowania lub produkty w opakowaniach,
    • przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, w których są oferowane torby na zakupy z tworzywa sztucznego objęte opłatą recyklingową;

Wpis z urzędu dotyczy przedsiębiorców, którzy uzyskali:

  • pozwolenie zintegrowane,
  • pozwolenie na wytwarzanie odpadów,
  • zezwolenie na zbieranie odpadów lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów,
  • decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymi lub zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych,
  • koncesję na podziemne składowanie odpadów,
  • uzyskali wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości;

Pod wpis nie podlegają:

  • osoby fizyczne a także jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcą, która wykorzystuje odpady na potrzeby własne,
  • podmioty mający ziemię, na której stosuje się komunalne osady ściekowe do:
    • uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu,
    • uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz,
  • podmiot, który prowadzi nieprofesjonalną działalność w zakresie zbierania odpadów opakowaniowych i odpadów w postaci zużytych artykułów konsumpcyjnych, takich jak np. leki i opakowania po nich,
  • transportujący wytworzone przez siebie odpady,
  • rolnik będący wytwórcą odpadów, gospodarujący na obszarze poniżej 75 ha;

Rejestr podmiotów BDO

Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami znajduje się na stronie rządowej. Chcąc uzyskać informacje o interesującym nas podmiocie wystarczy skorzystać z powyższego formularza. Baza jest publiczna.

Rodzaje wniosków i zasady ich składania

Obecnie (do końca 2019 roku) funkcjonują papierowe formularze wniosków zawarte w rozporządzeniu ministra środowiska z 13 grudnia 2018 r. w sprawie wzorów formularza rejestrowego, formularza aktualizacyjnego i formularza o wykreślenie z rejestru prowadzonego w ramach Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami.

FORMULARZ REJESTROWY – podmioty prowadzące działalność przed dniem utworzenia rejestru powinny były złożyć taki formularz do dnia 24 stycznia 2018r. Nowe podmioty rozpoczynające działalność powinny złożyć formularz rejestrowy i uzyskać wpis przed dniem rozpoczęcia działalności. Podmiot prowadzący działalność w więcej niż jednym zakresie składa tylko jeden wniosek rejestrowy. Wniosek ten powinien zawierać wszystkie wymagane informacje, stosownie do zakresów działalności, którą podmiot zamierza wykonywać. Wzór formularza zawiera XIII działów, a każdy z nich od 1 do 6 tabel. Składając wniosek wypełniamy tylko te działy i tabele, które faktycznie dotyczą prowadzonej przez nas działalności. Nie należy składać wszystkich tabel zawartych we wzorze formularza, czyli tych, które danego podmiotu nie dotyczą. Dzięki temu unikniemy drukowania zbędnych stron oraz ułatwiamy urzędnikowi analizę danych zawartych w składanym formularzu.

Poniżej wymieniono, jakiego zakresu dotyczą poszczególne działy formularza rejestrowego:

  • dział I Dane podmiotu
  • dział II Opony, oleje, produkty
  • dział III Pojazdy
  • dział IV Sprzęt elektryczny i elektroniczny
  • dział V Baterie i akumulatory
  • dział VI Opakowania
  • dział VII Transportujący opakowania
  • dział VIII Sprzedawca odpadów
  • dział IX Pośrednik w obrocie odpadami
  • dział X Posiadacz odpadów zwolniony z obowiązku uzyskania zwolnienia na przetwarzanie odpadów
  • dział XI Podmioty nieujęte w działach I-X wpisane do rejestru z urzędu
  • dział XII Wytwórcy odpadów zobowiązani do prowadzenia ich ewidencji

Załączniki do wniosku

Załącznikiem do wniosku o wpis do rejestru jest (w przypadku wszystkich podmiotów):

  • dowód uiszczenia opłaty rejestrowej, jeśli tylko przedsiębiorca podlega obowiązkowi jej uiszczenia,
  • oświadczenie:
    • o spełnieniu wymagań niezbędnych do wpisu do rejestru,
    • o braku okoliczności skutkujących wykreśleniem z rejestru,
    • potwierdzające, że dane zawarte we wniosku są zgodne ze stanem faktycznym,
    • zawierające klauzulę: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.

Wprowadzający sprzęt lub autoryzowany przedstawiciel załącza do wniosku:

  • kopię umowy z organizacją odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, jeśli tylko ją zawarto,
  • kopię dokumentu potwierdzającego wniesienie zabezpieczenia finansowego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, jeśli takie jest wymagane,
  • kopię umowy, o której mowa w art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym – w przypadku autoryzowanego przedstawiciela.

Organizacja odzysku zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego załącza do wniosku:

  • kopię zaświadczenie wydanego przez bank prowadzący rachunek lub lokatę terminową organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego o wpłacie kwoty równej wysokości kapitału zakładowego organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego na pokrycie tego kapitału, albo
  • oświadczenie o wpłacie ww. kwoty
  • oświadczenie zawierające klauzulę: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.

Organizacja odzysku, o której mowa w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami, a także o opłacie produktowej załącza do wniosku:

  • kopię zaświadczenia wydanego przez bank prowadzący rachunek organizacji odzysku o wpłacie kwoty równej wysokości kapitału zakładowego organizacji odzysku na pokrycie tego kapitału, albo
  • oświadczenie o wpłacie ww. kwoty;
  • oświadczenie zawierające klauzulę: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.

Wprowadzający baterie lub akumulatory dołącza do wniosku:

  • informację potwierdzającą dobrowolny udział w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS), o ile uczestniczą w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS);

Wprowadzający pojazdy dołącza do wniosku:

  • umowy z przedsiębiorcami prowadzącymi stacje demontażu zawarte w postaci elektronicznej, albo
  • kopie tych umów zawartych w postaci papierowej.

FORMULARZ AKTUALIZACYJNY

Formularz taki powinien złożyć podmiot, u którego nastąpiły zmiany:

  • danych zawartych w rejestrze
  • zakresu prowadzonej działalności wymagającej wpisu do rejestru

Formularz aktualizacyjny należy złożyć w ciągu 30 dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana.

Wzór formularza aktualizacyjnego jest identyczny jak wzór formularza rejestrowego. Składając wniosek należy w dokumencie tym zaznaczyć właściwą opcję czy jest to formularza rejestrowy czy aktualizacyjny.

Załącznikiem do każdego formularza aktualizacyjnego jest oświadczenie o braku okoliczności skutkujących wykreśleniem z rejestru i potwierdzające, ze dane zawarte w formularzu są zgodne ze stanem faktycznym.

WNIOSEK O WYKREŚLENIE Z REJESTRU

Wniosek taki należy złożyć marszałkowi województwa w ciągu 14 dni od dnia trwałego zaprzestania wykonywania działalności.

W przypadku wyznaczenia przez producenta sprzętu autoryzowanego przedstawiciela zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym i posiadania przez tego autoryzowanego przedstawiciela wpisu do rejestru, wprowadzający sprzęt wprowadzający do obrotu sprzęt pochodzący od tego producenta sprzętu może złożyć marszałkowi województwa wniosek o wykreślenie z rejestru.

BDO

Opłaty związane z BDO

Podmiot wpisany do rejestru zobowiązany jest do ponoszenia opłat, rejestrowej oraz rocznej. Wysokość opłat związana jest z rodzajem przedsiębiorstwa i tak opłaty te wynoszą;

  • 100 zł dla mikroprzedsiębiorców oraz
  • 300 zł dla pozostałych przedsiębiorców.

Opłata rejestrowa: jest wnoszona wraz ze złożeniem wniosku o wpis do rejestru, a co za tym idzie nie ponoszą jej podmioty, które są wpisane do rejestru z urzędu, chyba, że zakres ich działalności jest szerszy niż wynika to z danych, które kwalifikują przedsiębiorcę do wpisu z urzędu (np. przedsiębiorca posiadający pozwolenie na wytwarzanie odpadów jest wpisany do rejestru z urzędu i wpis ten obejmuje zakres posiadanego pozwolenia, jeżeli jednak ten sam przedsiębiorca wprowadza również produkty w opakowaniach, powinien złożyć wniosek aktualizacyjny, czyli uzupełniający wpis i ponieść z tego tytułu opłatę rejestrową).

Z obowiązku uiszczenia opłaty rejestrowej zwolnione są:

  • podmioty, które w dniu wejścia w życie ustawy o odpadach w zakresie rejestru posiadały wpis do dotychczasowych rejestrów, oraz
  • przedsiębiorcy, wpisani do rejestru o którym mowa w ustawie z dnia 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. poz. 1060), którzy składając wniosek o wpis do rejestru przedłożą informację potwierdzającą dobrowolny udział w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS);

Opłata roczna: wszystkie podmioty wpisane do rejestru wnoszą opłatę roczną w identycznej wysokości jak opłata rejestrowa. Opłatę należy uiścić do końca każdego roku za dany rok kalendarzowy. Opłaty rocznej nie uiszcza się jedynie w roku, w którym została uiszczona opłata rejestrowa.

Opłaty wnoszone są na wskazany rachunek bankowy marszałka województwa. W przypadku prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności w więcej niż jednym zakresie, który wymaga wniesienia opłaty rejestrowej, przedsiębiorca ten uiszcza jedną najwyższą opłatę.

W stosunku do podmiotów wpisanych do rejestru zarówno z urzędu jak i na wniosek opłata rejestrowa nie będzie pobierana za każdą kolejną aktualizację zarejestrowanego już podmiotu.

Zostałeś zarejestrowany w bazie BDO – co dalej?

Najważniejszym z działań, jakie należy podjąć po nadaniu nr BDO to rozpoczęcie wykazywania go na dokumentach związanych z działalnością firmy, przede wszystkim na dokumentach związanych z gospodarką odpadami lub opakowaniami (za nie wykazywanie nr BDO grożą sankcje karne). Ustawodawca nie wskazuje jednoznacznie na jakich dokumentach powinien być on wykazany, najprostszym sposobem jest jego wprowadzenie na dokumentach firmowych, takich jak faktury, umowy, papier firmowy itp. Nie zapominajmy też o jego wykazywaniu na takich dokumentach jak KPO (karta przekazania odpadów) czy KEO (karta ewidencji odpadów), na których to są przewidziane specjalne rubryki do wpisanie numeru rejestrowego.

W piśmie z urzędu otrzymamy login (tożsamy z nadanym nr BDO), hasło a także termin jego ważności. Otrzymane z urzędu hasło do indywidualnego konta jest ważne tylko przez 30 dni od daty jego wygenerowania. Stąd też jeśli podmiot w terminie tym nie zaloguje się na ww. konto i nie ustanowi nowego hasła, dane dostępowe utracą ważność, a podmiot będzie zobowiązany do złożenia wniosku o wygenerowanie nowych danych dostępowych. Po ustanowieniu nowego hasła można się już logować na swoje indywidualne konto. W przypadku braku logowania w przeciągu 30 kolejnych dni hasło znowu utraci ważność jednak w tym przypadku można je samemu wygenerować podając aktywny adres przedsiębiorcy, na który zostanie wysłany link aktywacyjny.

Uwaga! Wykreślenie z urzędu

Marszałek województwa dokonuje z urzędu, w drodze decyzji, wykreślenia podmiotu z rejestru w przypadku:

  • nieuiszczenia opłaty rocznej, w przypadkach gdy jest wymagana;
  • cofnięcia lub wygaśnięcia decyzji związanych z gospodarką odpadami;
  • stwierdzenia rażących nieprawidłowości w wykonywaniu obowiązków określonych w przepisach ustawy;
  • stwierdzenia rażących nieprawidłowości w wykonywaniu obowiązków określonych w przepisach:
    • ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej,
    • ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji,
    • ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach,
    • ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi,
    • ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym,
  • stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez podmiot działalności wymagającej wpisu do rejestru;
  • niewniesienia w wymaganej wysokości zabezpieczenia finansowego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym – w przypadku wprowadzającego sprzęt, który wprowadził do obrotu sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych;
  • niezłożenia zaświadczenia albo dokumentu potwierdzającego wysokość gwarancji bankowej lub gwarancji ubezpieczeniowej, o których mowa w art. 64 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym;
  • niezłożenia zaświadczenia, o którym mowa w art. 6 ust. 4a ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej

Nadchodzące zmiany

Z dniem 1 stycznia 2020 roku wchodzą w życie przepisy ustawy o odpadach, które zapowiadają już od kilku miesięcy. Spodziewamy się sporych zmian w zakresie gospodarki odpadami i opakowaniami, poniżej kilka zdań o najważniejszych z nich:

Ewidencja odpadów.

Dnia 1.01.2020 zmienią się zasady prowadzenia ewidencji odpadów. Od tej chwili będzie ona prowadzona jedynie elektronicznie – wyłącznie za pośrednictwem BDO w trybie bezpośredniego z nią połączenia. Ewidencja odpadów prowadzona będzie za pomocą różnych dokumentów w zależności od rodzaju podmiotu, i tak:

  • Posiadacz odpadów będzie się posługiwał:
    • Kartą przekazania odpadów
    • Kartą ewidencji odpadów
    • Kartą ewidencji komunalnych osadów ściekowych
    • Kartą ewidencji zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego
    • Kartą ewidencji pojazdów wycofanych z eksploatacji
  • Sprzedawca odpadów i pośrednik w obrocie odpadami, niebędący posiadaczem odpadów będzie się posługiwał kartą ewidencji odpadów niebezpiecznych;
  • Podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, posiadacze odpadów prowadzący zbieranie lub przetwarzanie odpadów komunalnych a także transportujący odpady komunalne będą używać kart przekazania odpadów komunalnych.

W przypadku posiadacza odpadów przekazującego odpady do składowania oraz zarządzającego składowiskiem odpadów ewidencja obejmować będzie dodatkowo:

  • Podstawową charakterystykę odpadów
  • Wyniki testów zgodności

Generalnie zwiększeniu ulegnie również liczba informacji zamieszczanych w ewidencji odpadów, dzięki czemu Ministerstwo Środowiska będzie mogło zbierać dane w czasie rzeczywistym, które pozwolą na bieżącą kontrolę gospodarki odpadami.

Po wprowadzonych zmianach kierowca transportujący odpady będzie musiał posiadać potwierdzenie wygenerowanej karty z BDO w trakcie wykonywania transportu. Każdy transport odpadów będzie wymagał odrębnej karty, a co za tym idzie zlikwidowana zostanie możliwość generowania zbiorczej karty przekazanie odpadów w okresie danego miesiąca. Wygenerowana i zaakceptowana KPO przez podmiot przekazujący odpady pozostanie nadal z możliwością edycji przez podmiot transportujący i odbierający, którzy będą mogli wprowadzić w niej korekty, np. dotyczące masy przekazanych odpadów. Dopiero po ponownej akceptacji KPO przez przekazującego karta stanie się ostateczna.

Sprawozdawczość.

Przepisy, które wejdą w życie zobligują przedsiębiorców do składania rocznych sprawozdań o odpadach i o gospodarce opakowaniami tylko i wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem indywidualnego konta w BDO. Prawdopodobnie zwiększy się też zakres danych wykazywanych w sprawozdaniach, lecz chwilę nie są jeszcze znane szczegółowe informacje w tym zakresie. A co za tym idzie prawdopodobnie zostaną opracowane nowe elektroniczne wzory formularzy sprawozdawczych zarówno dla sprawozdań o wytwarzanych odpadach i gospodarowaniu nimi, jak również sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstałymi.

Składanie formularzy dot. zmian w rejestrze BDO.

Od początku 2020 r. składanie wniosków rejestrowych, aktualizacyjnych oraz wniosków o wykreślenie z rejestru możliwe będzie jedynie w sposób elektroniczny. Wersje papierowe formularzy przestaną obowiązywać.

Dostęp właściwych organów państwowych.

Do tej pory nieodpłatny dostęp do bazy BDO, w zakresie zgodnym z ich kompetencjami i zadaniami mogli posiadać:

  • minister środowiska, oraz administrator o ile nie jest nim minister środowiska,
  • ministrowie: gospodarki, rolnictwa, transportu, zdrowia, żeglugi śródlądowej,
  • GDOŚ i RDOŚ
  • prezes GUS oraz dyrektorzy urzędów statystycznych
  • PGW Wody Polskie
  • NFOŚiGW oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej
  • Główny Geodeta Kraju,
  • marszałkowie województw, wojewoda, starosta, wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
  • organy Inspekcji Ochrony Środowiska, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
  • zarząd związku międzygminnego utworzonego w celu realizacji zadań z zakresu gospodarki odpadami

Od 1 stycznia 2020 r. dostęp do bazy uzyskają również: Policja, Inspekcja transportu drogowego oraz Organy nadzoru górniczego.

Kary pieniężne

Prowadzenie działalności, która wymaga wpisu do rejestru BDO, bez tego wpisu, a także nieumieszczanie numeru rejestrowego na dokumentach sporządzanych w związku z prowadzoną działalnością naraża firmę na karę administracyjną od 5000 zł do 1 000 000 zł.

Anna Pietsch – Inspektor ochrony środowiska

Oferujemy stałą obsługę w zakresie ochrony środowiska. Opracowujemy zaległą dokumentację, zajmiemy się bieżącą ewidencją odpadów, uzyskaniem odpowiednich pozwoleń i wiele innych.

Zadzwoń do nas i dowiedz się więcej, tel. 68 411 40 00.

 

Komentarze (0)

Dodaj komentarz