Przegląd gaśnic a bezpieczeństwo Twojego obiektu

Przegląd gaśnic to obowiązkowa procedura w każdej firmie, czy obiekcie. Ma ona na celu zwiększenie bezpieczeństwa pożarowego, a co za tym idzie – ochronę życia i mienia ludzkiego. Gaśnice powinny być poddawane przeglądowi co najmniej raz w roku.

Przegląd gaśnic – co mówią przepisy prawa?

Każdego rodzaju budynek użyteczności publicznej, produkcyjny, magazyn, inwentarski, a także plac składowy, musi posiadać urządzenia przeciwpożarowe. W Polsce jest to regulowane wieloma przepisami, które muszą odpowiadać normom europejskim.

Przepisy te regulują liczbę gaśnic oraz, coraz częściej, ich masę. Gaśnice muszą posiadać aktualny, wystawiony przez Centrum Naukowo Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej (CNBOP), certyfikat zgodności.

Kluczowe jest tutaj Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Z 2010 r. Nr 109 poz 719). To ono określa bowiem wszelkie zasady, normy i obostrzenia, dotyczące stosowania gaśnic i i ich przeglądu.

W przepisach można także natknąć się na potoczne określenie „legalizacja” gaśnicy. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że nie istnieje  takie pojęcie jak „legalizacja” gaśnicy. Legalizować można co najwyżej zbiornik gaśnicy i to tylko te zbiorniki, które podlegają Urzędowi Dozoru Technicznego. Legalizacją nazywamy zespół czynności, obejmujących sprawdzenie, stwierdzenie i poświadczenie dowodem legalizacji, że przyrząd pomiarowy spełnia wymagania metrologiczne. Zgodnie z przepisami, dozorowi technicznemu podlegają zbiorniki przenośne — zmieniające miejsce między napełnieniem a opróżnieniem — o pojemności większej niż 0,35 dm3 i nadciśnieniu wyższym niż 0,5 bara, przeznaczone do magazynowania lub transportowania cieczy lub gazów, z wyjątkiem pojemników aerozolowych jednorazowego użytku i pojemników przeznaczonych do transportu i dystrybucji napojów gazowanych, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności jest nie większy, niż 500 barów x dm3, a nadciśnienie jest nie wyższe niż 7 barów. Będą to zatem m.in. zbiorniki wchodzące w skład gaśnic przenośnych i przewoźnych.

Niezbędne pojęcia

W niniejszym artykule będziemy także stosować takie pojęcia, jak: konserwacja, serwis oraz próby ciśnieniowe zbiornika. Wyjaśnijmy więc, jakie są różnice między nimi.

• Konserwacja – a właściwie konserwacja rozszerzona (konserwacja podstawowa to nic innego, jak przegląd). Wiąże się ona z wymianą proszku gaśniczego, wymianą uszczelek oraz próbą ciśnieniową. Podczas konserwacji podstawowej (przeglądu) nie otwieramy gaśnicy, nie ingerujemy w jej wnętrze, natomiast podczas konserwacji rozszerzonej – owszem.
• Próby ciśnieniowe zbiornika – wykonuje je Urząd Dozoru Technicznego. Robi się je tylko dla gaśnic o masie 6 kg i więcej. Niektórzy producenci produkują jednak gaśnice o masie 6 kg, które nie podlegają UDT. Informacja taka powinna być wówczas w karcie producenta.
• Serwis gaśnic – wykonywanie wszystkich koniecznych działań, związanych z odpowiednim funkcjonowaniem gaśnic.

Wracając jednak do rozporządzenia dotyczącego ochrony przeciwpożarowej –  znalazły się w nim także zapisy dotyczące typów gaśnic, sposobu ich rozmieszczenia, częstotliwości wykonywania niezbędnych przeglądów i konserwacji, a także remontów.

Jakie są typy gaśnic i ich zastosowanie?

Zgodnie z polskimi przepisami, wyróżnia się różnego typu gaśnice, które są przeznaczone do gaszenia pożarów przypisanych do pięciu podstawowych grup:

1. Pożary materiałów stałych, głównie pochodzenia organicznego (typ A).
2. Pożary materiałów stałych, topiących się oraz cieczy (typ B).
3. Pożary gazów (typ C).
4. Pożary metali (typ D).
5. Pożary tłuszczów oraz olejów, stosowanych w kuchennych urządzeniach (typ F).

Jak wyglądają prawidłowe rozmieszczenie i montaż gaśnic?

Polskie normy nakazują, by jednostka masy środka gaśniczego (tj. 3 dm³ lub 2 kilogramy) przypadała na każde 100 metrów kwadratowych powierzchni przypisanych do strefy pożarowej w obiekcie, który nie posiada stałych urządzeń gaśniczych. W gaśnice muszą też zostać wyposażone obiekty, zaliczające się do następujących grup zagrożenia ludzi:

• ZL I,
• ZL II,
• ZL III.

Istotne przy doborze gaśnic jest też pojęcie gęstości obciążenia pożarowego. Jeśli przekracza ono 500 MJ/m², w strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej, na każde 100 metrów kwadratowych powinna przypaść jedna jednostka masy środka gaśniczego. Taka sama jego ilość wymagana jest także w strefie pożarowej, w której znajduje się pomieszczenie zagrożone wybuchem.

W innych przypadkach, wymaga się, by jedna jednostka środka gaśniczego przypadała na każde 300 metrów kwadratowych powierzchni określonych jako strefa pożarowa.

Wspomniane już wcześniej Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Z 2010 r. Nr 109 poz 719), określa też gdzie i w jaki sposób montować gaśnice. Zgodnie z przepisami, gaśnice powinny znaleźć się na klatkach schodowych i korytarzach oraz przy wejściach i wyjściach z budynków. Dodatkowo, w przypadku wielopoziomowych budynków, zaleca się, by gaśnice znalazły się w tym samym miejscu na każdej kondygnacji.

Jednocześnie, gaśnice należy umieszczać w miejscach, w których nie będą im groziły uszkodzenia mechaniczne i nie będą poddawane działaniu ciepła. W szczególności należy unikać umieszczania gaśnic w sąsiedztwie grzejników oraz pieców.

Jak wskazują polskie przepisy, gaśnice powinny znajdować się nie dalej, niż 30 metrów od każdego miejsca, w którym przebywać może człowiek. Należy zapewnić też dobry dostęp do gaśnic – do każdej z nich powinien on wynosić co najmniej metr szerokości przejścia.

Kontrola gaśnic wykonywana przez użytkownika

Zaleca się, aby oprócz przeglądu gaśnic, użytkownik lub jego przedstawiciel, regularnie dokonywali tzw. kontroli wzrokowej. Nie powinna być ona wykonywana rzadziej, niż raz na kwartał.  Należy sprawdzić, czy gaśnica znajduje się w odpowiednim miejscu, a także, czy jest odpowiedniego typu i wielkości napełnienia. Oprócz tego, taka kontrola powinna obejmować, czy gaśnica:

• jest niezastawiona, widoczna, a jej instrukcja obsługi zwrócona jest na zewnątrz;
• ma czytelną instrukcję obsługi;
• nie jest uszkodzona w widoczny sposób;
• ma wskazania przyłączonych do niej ciśnieniomierzy lub wskaźników w zakresie działania;
• ma plomby i wskaźniki uruchomienia i są one nieuszkodzone.

Przegląd gaśnic – jak często?

W znanym nam już rozporządzeniu, mowa jest także o częstotliwości wykonywania przeglądu i konserwacji gaśnic. Zgodnie z przepisami, przegląd gaśnic wymagany jest co roku. Ponieważ środki gaśnicze z czasem tracą swoje właściwości, co 5 lat należy wymienić je na nowe.

Szczegółowy program konserwacji – maksymalne odstępy czasu pomiędzy kolejnymi konserwacjami:

• Gaśnice wodne, pianowe i z wodnym środkiem gaśniczym. Ich konserwacja podstawowa powinna odbywać się co rok. Konserwacja rozszerzona i ponowne napełnienie, jeśli są konieczne – co 5 lat. Remont i ponowne napełnienie – co 5 lat.
• Gaśnice proszkowe typu Z. Ich konserwacja podstawowa powinna odbywać się co rok. Konserwacja rozszerzona i ponowne napełnienie, jeśli są konieczne – co 5 lat. Remont i ponowne napełnienie – co 5 lat.
• Gaśnice proszkowe typu X pierwotnie uszczelnione, będące stale pod ciśnieniem (powinny  być  zwrócone  do  producenta/dostawcy  w  celu  ich ponownego napełnienia). Ich konserwacja podstawowa powinna odbywać się co rok. Konserwacja rozszerzona i ponowne napełnienie, jeśli są konieczne – co 15 lat. Remont i ponowne napełnienie – co 5 lat.
• Gaśnice CO2 (śniegowe). Ich konserwacja podstawowa powinna odbywać się co rok. Remont i ponowne napełnienie – co 5 lat.

Przegląd gaśnic i ich konserwacja – jakie czynności należy wykonać?

Wykwalifikowani pracownicy, wykonujący przegląd gaśnic i konserwacje gaśnic, przeprowadzają kolejno następujące działania:

• ocena ogólnego stanu technicznego gaśnicy;
• dokładne sprawdzenie plomby, węży i prądownicy;
• sprawdzenie ilości środka gaśniczego, albo stanu proszku;
• sprawdzenie, czy na gaśnicy znajdują się wszystkie wymagane napisy oraz czy są one w pełni czytelne i zgodne z przepisami.

Wszystkie badania powinny być poświadczone stosownym, zgodnym z polskimi przepisami, protokołem. Gaśnice powinny też zostać odpowiednio oznaczone. Na kontrolce zamieszcza się zawsze należyte informacje o przeglądzie i stanie technicznym gaśnicy.

Procedury konserwacji podstawowej

Dotyczą one kolejno następujących elementów:

• zabezpieczenie przed niezamierzonym uruchomieniem, wskaźnik uruchomienia;
• wskaźniki ciśnienia;
• oględziny zewnętrzne;
• sprawdzenie masy dwutlenku węgla;
• wąż i dysza;
• instrukcja obsługi;
• zbiornik z czynnikiem napędowym;
• woda, wodne środki gaśnicze i piana;
• proszek, sprawdzenie proszku w gaśnicy przenośnej;
• urządzenie do uruchamiania gaśnicy, przelotowość powietrzna;
• urządzenie do uruchamiania gaśnicy;
• zbiornik z czynnikiem napędowym;
• uszczelnienia o przekroju okrągłym; podkładki, kryza węża;
• zbiornik gaśnicy wodnej, z wodnym środkiem gaśniczym, pianowej;
• zbiornik gaśnicy proszkowej;
• napełnienie gaśnicy wodnej, z wodnym środkiem gaśniczym, pianowej;
• ponowny montaż;
• etykieta konserwacji;
• wieszak/wspornik;
• sprawozdanie.

W ramach tych elementów, określa się wymagania kontrolne. Wymagania te szeroko opisuje dokumentacja dotycząca Standardów CNBOP-PIB.

Procedury konserwacji rozszerzonej

Aby przeprowadzić konserwację rozszerzoną, należy przygotować jej procedury, łącznie z procedurami konserwacji podstawowej.

Wymagania kontrolne, zgodnie ze Standardami CNBOP-PIB :

• sprawdzić działanie wskaźników ciśnienia gaśnic przenośnych, będących stale pod ciśnieniem, zgodnie z instrukcją dostawcy gaśnicy przenośnej i/lub właściciela aprobaty wydanej na gaśnicę;
• wykonać próbę rozładowania lub opróżnić wszystkie gaśnice, z wyłączeniem gaśnic halonowych;
• sprawdzić środki gaśnicze zgodnie z instrukcją dostawcy gaśnicy przenośnej i/lub właściciela aprobaty wydanej na gaśnicę;
• sprawdzić szczegółowo odnośnie korozji, uszkodzeń, wgnieceń, wyżłobień: głowicę i zawory, wskaźniki, wąż z dyszą do rozładowania;
• sprawdzić  szczegółowo wnętrze  zbiornika  odnośnie korozji,  wgnieceń,  przecięć,  wyżłobień  lub uszkodzeń  powłoki.  Szczególną  uwagę należy zwrócić  na  spoiny  spawane.  W  przypadku  wystąpienia wątpliwości  co  do  spoin  spawanych  działać  zgodnie  z instrukcją  dostawcy  gaśnicy  przenośnej  i/lub właściciela aprobaty wydanej na gaśnicę;
• sprawdzić  wszystkie zamknięcia odnośnie zużycia gwintu, uszkodzenia i powłoki, jeżeli dotyczy;
• powrót do stanu gotowości do zużycia. Należy zmontować ponownie gaśnicę przenośną, zgodnie z instrukcją dostawcy gaśnicy przenośnej i/lub właściciela aprobaty wydanej na gaśnicę.

Procedury remontowe

Wymagania kontrolne procedury remontowej, zgodnie ze Standardami CNBOP-PIB:

• zdemontować całkowicie części składowe gaśnicy;
• poddać  działaniu  ciśnienia  zbiornik  zgodnie  z  próbą  ciśnieniową  wskazaną  na  zbiorniku. Jeśli  zbiorniki są nieoznakowane, to nie powinny być one remontowane, lecz wycofane;
• poddać  głowicę,  zawory  oraz    zespół  węża  do  rozładowywania  gaśnicy  działaniu  ciśnienia  równego ciśnieniu próbnemu zbiornika lub ciśnieniu ustalonemu dla urządzenia zabezpieczającego. Należy wymienić uszkodzone części;
• Wymienić lub sprawdzić zabezpieczenia, zgodnie z instrukcją dostawcy gaśnicy przenośnej i/lub właściciela aprobaty wydanej na gaśnicę.

Pamiętaj, że prawidłowo przeprowadzony przegląd gaśnic, a także ich konserwacje, czy remonty, nie tylko uchronią Cię przed ewentualnymi mandatami, ale przede wszystkim, przyczynią się do podniesienia standardów bezpieczeństwa w Twoim obiekcie. Gaśnice, jeśli zaistnieje taka potrzeba, muszą spełniać swoją funkcję – ta kwestia nie ulega wątpliwości.