Pomiar środowiska pracy

Pomiar czynników środowiska pracy jest podstawowym działaniem o charakterze czynnym, które pracodawca ma obowiązek przeprowadzić na rzecz poprawy warunków środowiska pracy. Obowiązek ten wynika z Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (art.227§1pkt 2) oraz szczegółowych przepisów prawa polskiego. Zgodnie z k.p. pracodawca ma obowiązek wykonania pomiarów i badań środowiska pracy nie później niż 30 dni od daty rozpoczęcia działalności gospodarczej. Koszty związane z wykonaniem pomiarów środowiska pracy pracodawca pokrywa z własnego budżetu.

Pomiar środowiska pracy – czynności wstępne

Pierwszym i najważniejszym krokiem, aby przeprowadzić badania pomiarów środowiska pracy jest identyfikacja czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych oraz ich ocena będącą wynikiem prawdopodobieństwa wystąpienia oraz potencjalnych skutków związanych z danym czynnikiem (tzw. ocena ryzyka zawodowego). Zarządzanie ryzykiem zawodowym umożliwia pracodawcy zidentyfikowanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy oraz zastosowania działań zapobiegających zdarzeniom wypadkowym lub chorobom zawodowym. Pomiar środowiska pracy jest najlepszym przykładem podjęcia przez pracodawcę działań zabiegających. Przeprowadzone badanie środowiska pracy, pozwala na określenie narażenia pracownika na rozpoznany w procesie identyfikacji czynnik i daje pracodawcy „sygnał” do ciągłego doskonalenia procesu pracy.

Wiemy już, że aby dokonać pomiarów środowiska pracy należy w pierwszej kolejność zidentyfikować czynniki oraz je oszacować. Nadal jednak nie wiemy czym nazywamy środowisko pracy… środowiskiem pracy definiujemy, warunki materialne określane jako czynniki fizyczne, chemiczne oraz biologiczne, obecne w danym procesie pracy.

Podstawowa terminologia

Treść zawarta w artykule nie będzie przydatna i zrozumiała, jeśli nie zapoznamy się z podstawową terminologia omawianej tematyki. Definicja „środowiska pracy” została omówiona powyżej, zatem idziemy o krok dalej…

Jaka jest różnica między czynnikami niebezpiecznymi, a czynnikami szkodliwymi i uciążliwymi?

Czynniki niebezpieczne to czynniki których oddziaływanie na pracownika lub innych uczestników procesów pracy może być przyczyną zdarzenia wypadkowego i powodować uraz. Natomiast czynniki uciążliwe i szkodliwe są to czynniki, które oddziałując na interesariuszy procesu pracy, którzy są narażeni przez dłuższy okres na działanie tego czynnika, mogą powodować obniżenie sprawności fizycznej, psychicznej, bądź powodować zmiany chorobowe w organizmie, mogące być konsekwencją choroby zawodowej.

Co charakteryzują skróty NDS, NDN, NDSP, NDSCh, MDE?

Powyższe skróty powstały w oparciu o rozporządzenie MPiPS (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 z późn. zm) i określają dopuszczalne stężenia i natężenia czynników w środowisku pracy uwzględniając ich wielkość oraz ekspozycję. Rozwinięcie powyższych akronimów brzmi następująco:

• NDS – [Najwyższe Dopuszczalne Stężenie] charakteryzujemy średnią ważoną wartość stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu ośmiogodzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy (40 godzin tygodniowo), przez okres aktywności zawodowej, nie spowoduje ujemnych zmian w jego stanie zdrowie, a także w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
• NDN – [Najwyższe Dopuszczalne Natężenie] charakteryzuje średnią ważoną wartość natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu ośmiogodzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy (40 godzin tygodniowo), przez okres aktywności zawodowej, nie spowoduje ujemnych zmian w jego stanie zdrowia, a także w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
• NDSP – [Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Pułapowe] charakteryzuje czynniki, które ze względu na zagrożenie zdrowia i życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczone w żadnym momencie.
• NDSCh – [Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe] charakteryzuje średnią wartość stężenia, które nie powinno spowodować zmian chorobowych, jeśli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i częściej niż 2 razy w tygodniu w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 60 minut.
• MDE – [Maksymalna Dopuszczalna Ekspozycja] charakteryzuje poziom promieniowania, który w normalnych warunkach pracy może być eksponowany na osobę, nie powodując ujemnych skutków dla jego zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Zleć nam pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych, aby zapewnić maksymalne bezpieczeństwo swoich pracowników. Sprawdź szczegóły na naszej stronie.

Zapraszamy do kontaktu. Tel. 68 411 40 00

Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych

Pomiar środowiska pracy – dlaczego należy wykonać?

Głównym argumentem do obligatoryjnego wykonywania pomiarów środowiska pracy jest dbałość pracodawcy o zdrowie i życie pracowników oraz pozostałych uczestników procesu pracy. Aby dbać o bezpieczeństwo interesariuszy procesu należy MINIMALIZOWAĆ I ELIMINOWAĆ czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne w środowisku pracy. Dzięki pomiarom środowiska pracy, pracodawca dostaje informację zwrotną, czy poziom narażenia na czynnik szkodliwy jest na tyle duże, że czynnik ten należy wyeliminować ze środowiska pracy (np. zastąpienie szkodliwego surowca, mniej szkodliwym), czy może ograniczyć/ zminimalizować do poziomu akceptowanego oddziaływanie czynnika na pracownika (np. poprzez dobór właściwych środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej) lub po prostu zautomatyzować proces technologiczny – zastępując pracę ludzi, pracą wykonywaną przez maszyny.

Jak często należy wykonywać pomiary czynników szkodliwych w środowisku pracy?

Jak już zostało wspomniane wyżej, pierwsze pomiary środowiska pracy, należy wykonać przed upływem 30 dni od dnia otwarcia działalności gospodarczej. Częstość wykonywania pomiarów środowiska, zależy głównie od dwóch zmiennych: rodzaj czynnika oraz ostatniego wyniku pomiaru. Poniższa tabela przedstawi częstość przeprowadzania badań dla wszystkich rodzajów czynników możliwych do zidentyfikowania w środowisku pracy.

Każdorazowa zmiana w procesie technologicznym, wyposażenia stanowiska pracy lub warunków pracy, nakłada na pracodawcę obowiązek ponownego przeprowadzenia pomiarów środowiska pracy.

Pomiar środowiska pracy – kto może wykonywać?

Badania pomiaru środowiska pracy mogą wykonywać TYLKO laboratoria, które otrzymały AKREDYTACJĘ w tym właśnie zakresie działalności. Ponad to pomiary środowiska pracy mogą wykonywać:

• Uczelnie wyższe, instytucje naukowe PAN lub inne instytuty badawcze, które specjalizują się w prowadzeniu badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz mają wdrożony (potwierdzony certyfikatem) system jakości;
• Laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Wojskowej Inspekcji Sanitarnej oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji – jeśli posiadają wdrożony system jakości;
• Laboratoria prowadzone przez osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne, które posiadają kompetencje w zakresie wykonywania badań pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy (Dz. U. z 2010 r. nr 138, poz. 935 z późn. zm.), które dysponują specjalistyczną aparaturę do badań czynników szkodliwych w środowisku pracy, która MUSI posiadać udokumentowany nadzór metrologiczny oraz podlegać wzorcowaniu.

Przez jaki okres należy archiwizować udokumentowane pomiary środowiska pracy?

Wyniki z przeprowadzonych badań pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracodawca jest zobowiązany przechowywać przez okres nie krótszy niż 3 lat, od daty ich wykonania. Natomiast rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (załącznik 1, Dz.U. 2011 nr 33 poz. 166) oraz kartę badań i pomiarów czynników szkodliwych (załącznik 2, Dz.U. 2011 nr 33 poz. 166), pracodawca jest zobligowany archiwizować 40 lat, od daty ostatniego wpisu.

Teraz zapewne rodzi się pytanie, a mianowicie, jak długo jesteśmy zobowiązani archiwizować dokumentację, 3 czy 40 lat…?

Ponieważ między „zapisem”, a „dokumentacją” w branży bhp brak wyjaśnienia znaczenia tych terminów, dlatego również powyższy zapis może budzić wątpliwości.

Mianowicie zapis będący w tym przypadku wynikami otrzymanymi od wykonawcy pomiarów środowiska pracy, należy archiwizować przez okres 3 lat. Natomiast dokumentację, którą sporządza się na podstawie otrzymanych wyników (zapisów), w tej sytuacji rejestr czynnik szkodliwych oraz kartę badań tych czynników należy archiwizować 40 lat.

Zatem dokumentację z badań pomiarów czynnik szkodliwych w środowisku pracy należy archiwizować przez okres 40 lat.

Co zrobić z dokumentacją pomiarów badań czynników szkodliwych w środowisku pracy, w przypadku likwidacji zakładu pracy?

Jak już wiemy, pomiary środowiska pracy należy dokumentować i archiwizować, przez okres 40 lat. Statystki jednak wykazują, że średnia „żywotność” firm w Polsce to ok. 20 lat, co zatem zrobić z dokumentacją pomiarów środowiska pracy, w przypadku, gdy zakład został zlikwidowany? Pracodawca jest zobligowany w trybie natychmiastowym przekazać dokumentację WŁAŚCIWEMU INSPEKTOROWI SANITARNEMU. Natomiast jeśli likwidacji podlega instytucja Policji, Straż Pożarna, Straż Graniczna lub Biuro Ochrony Rządu i inne jednostki organizacyjne podlegające Ministrowi Obrony Narodowej- wtedy wówczas całość dokumentacji zostaje przekazana właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji albo właściwemu komendantowi wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej.

Jak wykonywać pomiary środowiska pracy?

Badania pomiarów środowiska pracy mogą wykonywać tylko instytucje posiadające akredytację oraz certyfikowany wdrożony system jakości z zakresu wykonywania pomiarów środowiska pracy. Ponad to instytucje wykonujące badania powinny posiadać specjalistyczną aparaturę pomiarową, która podlega wzorcowaniu. Kolejnym warunkiem przeprowadzania badań pomiarów środowiska pracy, to opracowana metodyka wykonywania tych pomiarów, zgodna z Polskimi Normami. W przypadku, gdy PN nie określa metodyki wykonywania pomiarów, wówczas należy zastosować rekomendowane i podlegające walidacji metody.

Jak wykonać pomiary natężenia hałasu w środowisku pracy?

Hałasem nazywamy każdy dźwięk, który poprzez swoje oddziaływanie na uczestników procesu pracy może powodować utratę słuchu, lub inne dolegliwości chorobowe, objawiające się chorobami układu nerwowego, układu krążenia oraz powodować pogorszoną zdolność do koncentracji, której konsekwencją może być zdarzenie wypadkowe.

Wyróżniamy hałas słyszalny oraz hałas niesłyszalny. Hałas słyszalnym nazywamy dźwięki, charakteryzujące się częstotliwością 20 Hz do 20 kHz. Natomiast hałas niesłyszalny, jest to rodzaj hałasu, który choć jest niesłyszalnym dla narządu słuchu człowieka to jednak może oddziaływać na jego organizm. Są to dźwięki poniżej 20Hz (infradźwięki) oraz powyżej 20 kHz (ultradźwięki).

Pomiary badań natężania hałasu w środowisku pracy określa PN-N-01307:1994, która określa również wymagania dotyczące aparatury pomiarowej.

Badając czynnik hałasu w środowisku pracy należy zwrócić uwagę na aspekt długotrwałości oddziaływania hałasu na narząd słuchu. Słusznym stwierdzeniem zatem jest, że im wyższy poziom natężenie hałasu i dłuższy czas ekspozycji na ten czynnik- tym ryzyko utraty bądź uszkodzenia narządu słuchu większe.

Wielkości charakteryzujące hałas to:

• maksymalny poziom dźwięku A, nie może przekroczyć 115dB;
• szczytowy poziom dźwięku C, nie może przekroczyć 135dB;
• poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8 godzinnego dobowego, wymiaru czasu pracy, nie może przekroczyć 85dB.

Narzędzia do wykonywania pomiarów hałasu w środowisku pracy?

Urządzeniem służącym do pomiaru natężenia hałasu nazywany miernikiem poziomu dźwięku, tzw. DECYBELOMIERZEM, który zbudowany jest mikrofonu, wzmacniacza oraz układu logicznego. Podczas pomiaru natężenia hałasu niezwykle istotną kwestią jest skierowanie mikrofonu decybelomierza dokładnie w kierunku rozchodzącego się źródła dźwięku.

W miernikach poziomu dźwięku zastosowano tzw. filtry korekcyjne A, B oraz C, których zadaniem wskazanie w przybliżeniu wrażeń słuchowych jakich doznaje człowiek stykając się z różnymi poziomami natężenia dźwięków o różnych częstotliwościach. Celem tych filtrów jest dopasowanie charakterystyki przyrządu do charakterystyki wrażliwości ucha, w zakresie niskich dB (A), średnich dB (B) oraz wysokich db (C) poziomów intensywności dźwięków.

Metodyka pomiaru hałasu

Metodyka pomiarów hałasu na stanowisku pracy jest szczegółowo opisana w PN-ISO 9612:2011. Przed przystąpieniem do pomiarów natężenia hałasu, wykonawca pomiarów, po wstępnej analizie środowiska pracy (zidentyfikowaniu zagrożeń, zapoznaniu się ze specyfiką przedsiębiorstwa oraz procesami technologicznymi, zidentyfikowaniu źródeł hałasu), powinien dokonać wyboru strategii pomiarowej.

Strategia I – to metoda oparta na identyfikacji czynności i pomiarów w poszczególnych etapach prac w zróżnicowanych przedziałach narażenia na hałas. Metoda ta jest stosowana w większości przypadków, gdy proces pracy charakteryzuje się prostymi czynnościami. Zalecana jest dla stanowisk przy niewielkiej liczbie zatrudnionych. Strategia polega na wykonywaniu pomiarów metodą próbkowania, a w kolejnym kroku zapamiętywanie przez miernik tych parametrów, które służą jako podstawa do obliczeń narażenia w ciągu całej zmiany roboczej. Istotne na tym etapie jest nie tylko sam poziom narażenia, ale także zmierzenie lub określenie czasu narażenia i trwania na poszczególnych etapach (czynności). Decydując się na tą metodę należy pamiętać, pomiary bazują na wcześniej podzielonym procesie pracy na zadania, dla których są wykonywane odrębne pomiary ciśnienia akustycznego.

Strategia II – metoda ta dedykowana jest dla jednorodnych grup pracowników – stanowisk pracy. Pomiar polega na przypadkowo wybranych reprezentatywnych punktów dla całej grupy. Pomiar w jednym punkcie odbywa się w czasie nie krótszym niż 5 godzin. Metoda ta jest stosowana przy stanowiskach pracy, gdzie nie został unormowany czas trwania czynności lub na stanowiskach, którym nie zostały przydzielone stałe zadania.

Strategia III – charakteryzuje się całodniowym pomiarze danej grupy pracowników lub co najmniej trzech serii pomiarowych dla jednego pracownika. Strategia ta dedykowana jest dla pracowników, którzy pracują w środowisku pracy narażonym na hałas, jednak źródłem tego hałasu są różne urządzenia, w różnych przedziałach czasowych- są to tzw. stanowiska ruchome, przy zróżnicowanej liczbie czynności oraz złożonym charakterze wykonywanych prac.

Zgodnie z zasadami określanymi dla danej strategii pomiarowej należy obliczyć poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyka częstotliwościową A  oraz niepewność pomiarową pomiaru. Wyniki należy zawrzeć w sprawozdaniu z pomiarów.

Aby wyniki pomiaru hałasu w środowisku pracy, był jak najbardziej wiarygodne należy je wykonać przy zachowaniu pewnych reguł:

1. Pomiary hałasu wykonujemy specjalistyczną aparaturą, posiadającym aktualne świadectwo wzorcowania. Miernik hałasu należy przed i po pomiarach poddać kalibracji (kalibrator musi posiadać aktualne świadectwo wzorcowania).
2. Wszystkie okna oraz drzwi, w których wykonuje się pomiary hałasu powinny być zamknięte.

• Mikrofon powinien być umieszczony w położeniu, w którym znajduje się głowa pracownika, gdy obecność pracownika podczas pomiaru nie jest wymagana. Natomiast w pozostałych przypadkach, gdy obecność pracownika podczas pomiarów jest wymagana, mikrofon powinien być umieszczony w odległości od 0,1 do 0,4 m od ucha pracownika po stronie ucha narażonego na wyższe wartości hałasu (co wynika z badań orientacyjnych). Przy zastosowaniu strategii III mikrofon powinien być umieszczony na ramieniu lub na kołnierzyku, w kierunku, w którym zwrócona jest twarz pracownika.

1. W pomieszczeniu w którym przeprowadzany jest pomiar hałasu powinny być włączone tylko maszyny i urządzenia, które są niezbędne do wykonywania czynności roboczych na danym stanowisku. Oznacza to, że urządzenia takie jak np. radio należy wyłączyć.
2. Decydując się na pomiar hałasu strategią III, należy pamiętać, że mikrofon oraz kable mocuje się w taki sposób, aby inne czynniki lub odzież nie wykazywały fałszywych wyników pomiarów.
3. Należy zwrócić uwagę, na to czy proces pomiarowy nie zakłóca procesu technologicznego lub nie zagraża bezpieczeństwu pracowników.

Jak wykonać pomiary natężenia drgań mechanicznych w środowisku pracy?

Drganiami mechanicznymi nazywamy wibracje, które oddziałują na organizm pracownika w miejscu styczności tkanek ze źródłem drgań. Drgania mechaniczne prócz negatywnego wpływu na układ krwionośny organizmu, mogą również przyczynić się do chorób układu nerwowego. W zależność od źródeł drgań mechanicznych oraz dróg „wchłaniania” organizmu człowieka, drgania należy podzielić na:

• drgania miejscowe (przenoszone przez kończyny górne), które przenoszone są na korpus człowieka przez ręce, głównymi źródłami drgań miejscowych są wiertarki, pilarki, szlifierki ręczne oraz młoty pneumatyczne. Zakres częstotliwości drgań miejscowych to od 5,6 do 1400 Hz.
• drgania ogólne, które przenoszone są na korpus człowiek przez kończyny dolne, miednice, plecy oraz boki, głównym źródłem drgań ogólnych jest rodzaj siedziska pojazdów oraz podłoże pracy. Zakres częstotliwości drgań ogólnych to 0,7 do 90 Hz.

Do najniebezpieczniejszych drgań należą drgania charakteryzujące się bardzo niskimi częstotliwościami. Zjawisko takie może spowodować rezonans (pokrycie częstotliwości drgań własnych z częstotliwością drgań urządzeń), który zwiększa natężenie drgań, a w konsekwencji powoduje rozległe krwotoki, wybroczyny, a nawet rozerwanie narządów wewnętrznych.

Metodyka pomiaru drgań mechanicznych

Podstawowymi normami do oceny narażenia na drgania mechaniczne w środowisku pracy służą normy PN-EN 14253:2009, PN-EN ISO 5349:1-2004 oraz PN-EN ISO 5349-2:2004. Aby wykonać pomiar narażenia pracownika na wibrację w środowisku pracy niezbędna jest nam aparatura zgodna z PN-EN ISO 8041:2008. Mirniki do pomiaru drgań mechanicznych wyposaża się w odpowiednie przetworniki drgań oraz filtry korekcyjne.

Aby wykonać pomiary narażenia pracownika na wibracje, należy wykonać pomiar przyspieszenia drgań w trzech kierunkach. Oznacza to, że na każdym przetworniku drgań umiejscowione są tzw. oznaczenia osi pomiarowych, które w oparciu o normy należy odpowiednio umiejscowić w stosunku do pracownika. Osie pomiarowe to nic innego jak kierunek oddziaływania drgań na człowieka.

Dla drgań charakteryzujących się oddziaływaniem ogólnym na organizm wyróżniamy trzy kierunki oddziaływania, które związane są z geometrią człowieka i tworzą tzw. „ruchomy układ współrzędnych”:

• Z – przechodzi wzdłuż osi pionowej człowieka- od stóp do głowy;
• X – przechodzi wzdłuż osi poziomej człowieka- od pleców do klatki piersiowej;
• Y – przechodzi wzdłuż osi poziomej bocznej, względem korpusu- od ramienia prawego do ramienia lewego.

Dla drgań miejscowych wyróżniamy osie, które odnoszą się do geometrii kończyny górnej:

• Z – jest osią prostopadła do płaszczyzny YZ;
• X – jest osią prostopadłą do osi, przechodzi wzdłuż główek kości śródręcza;
• Y – jest osią równoległą do kierunku wyznaczonego przez kości paliczków palca środkowego i trzecią kością śródręcza.

Pomiary przeprowadza się w typowych/ naturalnych warunkach występujących na danym stanowisku pracy, przy wykonywaniu przez pracownika typowych czynności, podczas normalnej eksploatacji pojazdu, narzędzia, maszyny lub urządzenia. Po odpowiednim zamontowaniu czujników pomiarowych drgań (zgodnych z układem współrzędnych ZXY) – w zależności od rodzaju wykonywanych pomiarów drgań – na przetworniku siedziskowym pracownik może usiąść lub na nim stanąć. Jeśli natomiast zdecydujemy się na wykorzystanie do pomiarów przetwornika miniaturowego, przyklejamy go za pomocą wosku, wykorzystanie przetwornika z uchwytem, można zamocować go do rękojeści danego narzędzi, które jest źródłem wibracji. Ponad to przy wykonywaniu pomiarów drgań mechanicznych ważne jest prawidłowe ustawienia filtrów korekcyjnych (zależne od wykorzystywanej aparatury) oraz w przypadku stosowania naprzemiennej czułości, należy pamiętać o zmianie ustawień miernika, aby zapobiec błędom pomiarowym.

Spośród parametrów charakteryzujących przyspieszenie drgań występujących na stanowisku pracy wykorzystywana jest wartość skuteczna przyspieszenia drgań a_RMS, [m/s²], która uwzględnia zarówno historię czasową przebiegu drgań, jak i informacje o wielkości amplitudy.

Jak wykonywać pomiary natężenia oświetlenia na stanowisku pracy?

Oświetlenie jest to czynnik, który występuje na każdym stanowisku pracy. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że bez oświetlenia niemożliwe by było wykonywanie czynności pracy. Prawidłowe oświetlone stanowisko pracy może zapewnić większą efektywność pracownika, obniża wskaźnik prawdopodobieństwa powstania zdarzeń wypadkowych. Nie prawidłowe oświetlenie wpływa negatywnie na kondycję narządu wzroku pracownika oraz może spowodować pogorszenie stanu psychicznego pracownika.

Oświetlenie w środowisku pracy, możemy podzielić na oświetlenie sztuczne (elektryczne) oraz naturalne (dzienne). Optymalnym rozwiązaniem jest zapewnienie pracownikowi jak najlepszych warunków oświetlenia naturalnego stanowiska pracy, wspomaganym jedynie oświetleniem sztucznym. Jednak ze względu na warunki klimatyczne, w naszej szerokości geograficznej, zapewnienie dostępu tylko do oświetlenia naturalnego jest niemożliwe, dlatego też procesy pracy wspomagane są oświetleniem sztucznym. Podczas projektowania stanowiska pracy, ważne jest uwzględnienie oświetlenia, które dostosowane jest to rodzaju (charakteru) wykonywanych prac.

Wykonując pomiar oświetlenia na stanowisku pracy należy wziąć pod uwagę, następujące parametry: rozkład luminacji, natężenie oświetlenia, olśnienie, migotanie oraz efekt stroboskopowy, kierunkowość światła, barwa światła (oddawanie barw i wygląd barw światła) oraz światło dzienne.

Należy pamiętać, że ze względu na to, iż oświetlenie nie jest traktowane jako czynnik zagrożenia w środowisku pracy, dlatego też przeprowadzanie pomiarów oświetlenia na stanowisku pracy oraz miejsc wykonywania pracy nie jest obligatoryjne. Oświetlenie stanowisk pracy nie podlega również konieczności oceny zgodność z wymaganiami norm. Wszystkie informacje dotyczące zapewnienia przez pracodawcę optymalnych warunków oświetleniowych określa prawo polskie- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bhp (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844). Rozporządzenie to informuje nas również o tym, że bez względu na dostęp do oświetlenia naturalnego w pomieszczeniu pracy, pracodawca jest zobowiązany zapewnić również oświetlenie elektryczne (sztuczne) – oświetlenie dzienne oraz sztuczne musi spełniać parametry polskiej normy.

Nasza firma przeprowadza profesjonalne pomiary natężenia oświetlenia w zakładach pracy oraz we wszystkich pomieszczeniach. Pomiary wykonujemy przy użyciu luksomierzy, które posiadają należyte certyfikaty oraz aktualne świadectwa wzorcowania.

Zapraszamy do kontaktu. Tel. 68 411 40 00

Pomiary natężenia oświetlenia

Metodyka pomiaru natężenia oświetlenia

Natężenie oświetlenia definiujemy jako ilość światła padająca na daną powierzchnię, czyli jest to „ilość” światła, które wysłane ze źródła i odbite od różnych „przeszkód”, dociera do danego miejsca. Wartość natężenia oświetlenia, której decydujący wybór parametrów zależy od rodzaju wykonywanej pracy.

Urządzeniem służącym do pomiaru natężenie oświetlenie służy miernik, nazywany luksomierzem.

Aby zapobiec otrzymaniu błędnych wyników pomiarów, należy podczas badań przyjąć stałą (równą dla każdego miernika oświetlenia) metodologię wykonywania pomiarów parametrów natężenia oświetlenia. Oto 10 prostych zasad wykonywania pomiaru natężenia oświetlenia.

1. Pomiary należy wykonywać luksomierzem posiadającym świadectwo wzorcowania.
2. Przed włączeniem aparatury, poddaj kontroli czystość głowicy aparatu pomiarowego

• Sprawdzić parametry mikroklimatu pomieszczenia w jakim zostanie wykonany pomiar.

Parametry mikroklimatyczne powinny odpowiadać tym, które zostały zawarte w dokumentacji producenta aparatury. Nieprawidłowe parametry mikroklimatu mogą spowodować tzw. błąd pomiaru.

1. Włącz miernik, a w następstwie przy zasłoniętej głowicy, sprawdzić czy wskaźnik miernika wynosi 0.
2. Pamiętaj o prawidłowym ustawieniu się wykonawcy pomiarów, tak aby nie swoją sylwetką nie zasłaniała światła. Głowica fotometryczna „zbiera” światło w kącie 180°C.
3. Zwróć uwagę na relację: rozmieszczenie punktu świetlnego, a kierunkiem padania światła na czujnik oraz miejsce pomiarowe, a osoba wykonująca pomiar.

• Ułóż głowicę pomiarową w miejscu pomiarowym, a następnie oddal się od tego miejsca, jeśli nie jest to możliwe trzymają w ręce głowicę na uchwycie.
• Zgodnie z PN-EN 12464-1, przy pomiarze oświetlenia pochodzącego od źródeł wyładowczych,
  z pomiarem, należy odczekać ok. 30 minut (aby umożliwić jej pełne naświetlenie).

1. Pomiar oświetlenia sztucznego wykonujemy bez udziału oświetlenia dziennego, tzn. jeśli
   w pomieszczeniu pracy znajdują się okna, należy je szczelnie zasłonić, tak aby promienie słonecznie nie „wpadały” do pomieszczenia. Dopuszcza się również wykonywanie pomiarów w porze nocnej.
2. Przy pomiarach zasadzie wyliczania różnicy między pomiarami przy oświetleniu naturalnym wykonanymi z włączonym i wyłączonym oświetleniem elektrycznym mogą być obarczone dużym błędem. Błędy są konsekwencją tego, iż światło dzienne jest zmienne, a przy pomiarze źródeł wyładowczych należy odczekać 30 min, do czasu uzyskania przez nie pełnej mocy. Lampy wyładowcze na całkowite wygaśnięcie też potrzebują czasu. Natomiast przysłonięcie Słońca przez chmurę może w kilka sekund zmienić diametralnie mierzoną wartość natężenia. Zatem, praktycznie metodę wyliczania różnicy można jedynie zastosować przy pomiarze źródeł żarowych licząc na to, że w czasie dwóch odczytów przy włączonym oświetleniu sztucznym i bez niego poziom natężenia od światła dziennego nie ulegnie zmianie.

Jak wykonać pomiary stężenia pyłu w środowisku pracy?

Pyłem w środowisku pracy nazywamy zbiór cząstek stanu stałego, które w związku z charakterem procesu technologicznego, są wyrzucane do powietrza oraz pozostają w nim przez pewien czas. Cząstki pyłowe są bardzo małych rozmiarów – średnia wymiar cząstek pyłowych to 300 m. Obecność pyłu w środowisku pracy zaliczamy do szkodliwych oddziaływań na organizm ludzki, ponieważ może powodować zmiany chorobowe lub działać drażniąco lub alergizująco na organizm. Szkodliwość pyłów przemysłowych zależy od cech czynnika, do których zaliczamy: rodzaj pyłu oraz wielkość jego poszczególnych cząstek, stężenie pyłu w powietrzu oraz czas ekspozycji. Prócz tych podstawowych parametrów pod uwagę należy wziąć również kształt cząstek (włókna, kształt ostre, obłe), rozpuszczalność pyłu w cieczach ustrojowych oraz zawartość wolnej krystalicznej krzemionki. Aby ocenić zawartość pyłu w powietrzu, służy do tego wartość NDS pyłów, które uwzględniają takie parametry jak:

• pył całkowity, czyli wszystkie cząstki zawarte w określonej objętości powietrza;
• stężenie frakcji respirabilnej (pył respirabilny), czyli część masy wdychanego pyłu, która dociera do bezrzęskowej części dróg oddechowych;
• oraz ilość włókien o długości powyżej 5 μm (uwzględniając przy tym stosunek średniej długości do średnicy 3 do 1).

Pomiar pyłów w środowisku metodą dozymetrii indywidualnej – pobieranie próbek powietrza

Rozróżnia się pobieranie próbek powietrza z zastosowaniem pyłomierza stacjonarnego lub pyłomierza osobistego (dozymetru). W przypadku pomiarów stacjonarnych próbki powietrza należy pobierać na stanowisku pracy w strefie oddychania. Zaleca się umieścić pyłomierz w odległości nie większej niż 1 m od pracownika, a głowicę pomiarową na statywie na wysokości jego twarzy. Czas pobierania próbki należy ustalić zależnie od poziomu zapylenia. Metoda dozymetrii indywidualnej (z zastosowaniem pyłomierza osobistego) jest optymalną metodą polegającą na pobraniu próbek powietrza. Do pomiarów, jak sama nazwa wskazuje służy dozymetr aktywny (pompka z próbnikiem) lub pasywny. Zaletą tej metody jest to, że pobierana próbka znajduje się w strefie oddychania pracownika bez względu na charakter pracy oraz wykonywane czynności; dozymetr indywidualny należy umocować do pasa podtrzymującego założonego pracownikowi, a głowicę pomiarową przyczepić do ubrania tak, aby wlot powietrza znajdował się w strefie oddychania.

Decydując się na pomiar stężenia pyłów metodą dozymetrii indywidualnej należy mieć na uwadze, iż próbnik umieszcza się w strefie oddychania pracownika przed okres nie krótszy niż 75% czasu zmiany roboczej. Pomiar dozymetrem aktywnym dokonujemy za pomocą pompki z próbnikiem. Ilość próbek zależy od spodziewanej wysokości stężeń. Jednak nie należy pobierać więcej niż 5 próbek powietrza obejmujących łącznie co najmniej 75% czasu trwania zmiany roboczej, przy zachowaniu zasady, że większemu stężeniu pyłu powinna odpowiadać większa ilość pobieranych próbek. Czas pobierania próbek zależny jest od wymagań metod analizy oznaczonej substancji. Do pobierania próbek można zastosować dozymetr pasywny, wówczas można pobrać tylko jedną próbkę.

Aby przeprowadzić pomiar pyłów, metodą dozymetrii indywidualnej należy zastosować następujące przyrządy:

• aspirator osobisty, zapewniający stały przepływ powietrza z odchyleniem nie większym niż 7%, oraz przepływem w zakresie od 1litra/minutę do 2 litrów/ minutę;
• głowica pomiarowa, aby zamocować oprawki, w której umieszcza się sączek w strefie oddychania pracownika;
• selektor cyklonowy, który zapewnia natężenie przepływu 1,9 litra/minutę, oddzielając pył całkowity od pyłu respirabilnego;
• sączki pomiarowe, powinny zapewniać sprawność filtracji powyżej 95%, oraz powinny być wykonane z mikrowłókien polipropylenowych lub z polichlorku winylu;
• stoper;
• waga analityczna, z podziałką elementarną co najmniej 0,01mg;

Oznaczanie pyłów w środowisku pracy metodą filtracjo – wagową (grawimetryczną)

Oznaczenie stężenia pyłu całkowitego – zasady

Zapylone powietrze zostaje zasysane ze znanym natężeniem przepływu w określonym czasie przez sączek pomiarowy. Kolejno masę zatrzymanego pyłu na sączku wyznacza się jako przyrost masy sączka ważonego przed i po pobraniu próbki powietrza. Stężenie pyłu powietrza całkowitego oblicza się jako masę pyłu zatrzymanego na sączku do objętości zassanego powietrza.

Oznaczenie stężenia pyły respirabilnego

Zapylone powietrze zostaje zasysane w miejscu pomiarowym ze znanym natężeniem przepływu oraz w określonym czasie, przechodzi przez mikrocyklon stanowiący selektor wstępny, zatrzymując frakcję gruboziarnistego pyłu, a następnie przez sączek, na którym osadza się pozostała frakcja pyłu.

Masę pyłu zatrzymanego na sączku oznacza się jako przyrost masy sączka ważonego przed pobraniem i po pobraniu próbki powietrza. Stężenie pyłu respirabilnego oblicza się jako stosunek masy pyłu na sączku do objętości zassanego powietrza.

Metoda kolorymetryczna

Oznaczanie wolnej krystalicznej krzemionki w pyle całkowitym i respirabilnym na stanowiskach pracy wykonuje się metodą kolorymetryczną zgodnie z polską normą PN-91/Z-04018/04, przy przeprowadzaniu kontroli warunków sanitarno-higienicznych. Metoda polega na przeprowadzeniu wolnej krystalicznej krzemionki zawartej w próbce pyłu w rozpuszczalny krzemian sodowy i kolorymetrycznym oznaczaniu jonów krzemianowych. W celu uzyskania próbek pyłu całkowitego i respirabilnego próbki powietrza pobiera się wg norm N-91/Z-04030/05 oraz PN-91/Z-04030/06.

Jak wykonać pomiary pola elektromagnetycznego?

Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) to zjawisko, na które jesteśmy narażeni, często nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są niemal, że wszystkie urządzenia i przewody elektryczne w naszym otoczeniu. Zgodnie z normą PN-T- 06580-1 promieniowanie elektromagnetyczne to emisja lub przenoszenie energii w postaci fal elektromagnetycznych i przyporządkowanych ich jonów. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego jest m. in. urządzenie elektroenergetyczne (np. transformatory), narzędzia elektryczne, komputer, lampa biurkowa itp.

Podczas pomiarów promieniowania elektromagnetycznego należy uwzględnić dwie wielkości:

• natężenie pola elektrycznego E (V/m);
• natężenie pola magnetycznego H (A/m).

Regulacje prawne wprowadzają terminologię stref ochronnych, odniesioną do promieniowania elektromagnetycznego. Wyróżniamy strefę:

• niebezpieczną, czyli obszar w którym pracownikowi nie wolno przebywać (wyjątkiem jest przebywanie w tej strefie pracownika wyposażonego w specjalny kombinezon ekranujących, które ograniczają narażenie);
• zagrożenia, czyli obszar, w którym pracownik może przebywać przez czas krótszy niż 8h na dobę, zależny od natężenia pola, tak aby wskaźnik ekspozycji wynosił <1;
• pośrednią, czyli obszar, w którym pracownik może przebywać w ciągu trwania zmiany roboczej.

Jeśli wyniki pomiarów pola elektromagnetycznego wykazały istnienie stref ochronnych, pracodawca zobowiązany jest sporządzić schemat, na którym zostaną naniesione strefy. Schemat ten powinien być umieszczony w pobliżu źródła promieniowania oraz przed wejściem do pomieszczenia, w którym zidentyfikowano narażenie na pole elektromagnetyczne.

Czym wykonujemy pomiary pola elektromagnetycznego?

Do pomiarów promieniowania elektromagnetycznego wykorzystywane są przenośne mirniki pola elektromagnetycznego zasilane akumulatorowo lub z baterii. Specjalistyczne mierniki posiadają wymienne sondy wyposażone w czujniki pola elektrycznego oraz magnetycznego. Czujnikami są cewki wielozwojowe, anteny dipolowe, anteny ramowe oraz czujniki Halla. Niezależnie od wybranej metody i zastosowanej aparatury pomiarowej, powinna ona podlegać nadzorowi metrologicznemu, w tym okresowemu wzorcowaniu w kompetentnych laboratoriach. Bardzo korzystna (a w wielu przypadkach wręcz niezbędna) jest bieżąca kontrola sprawności mierników np. z wykorzystaniem dedykowanych źródeł wzorcowego pola elektromagnetycznego.

Metodyka pomiaru pola elektromagnetycznego

Zgodnie z metodyką pomiary promieniowania elektromagnetycznego należy wykonywać na całej powierzchni/ obszarze, w którym pracownik może być narażony na działanie pola elektromagnetycznego. Pomiary środowiska pracy w narażeniu na promieniowanie elektromagnetycznego należy wykonywać w tzw. podstawowych i pomocniczych pionach pomiarowych. Podstawowy pion pomiarowy powinien pokrywać się z osią tułowia pracownika w pozycji siedzącej lub stojącej, pomocnicze piony pomiarowe natomiast wybierane są w celu uzyskania informacji o rozkładzie pola wokół źródła. W każdym podstawowym pionie pomiarowym należy określić natężenie pola w podstawowym punkcie pomiarowym, wybranym na wysokości, na której występuje maksymalne natężenie pola, mogącego działać na stojącego pracownika o wzroście ok. 2 m. Narażenie pracownika na działanie pola oceniane jest na podstawie wartości maksymalnego natężenia pola zmierzonego w podstawowym punkcie pomiarowym.

W celu ograniczania błędu pomiarów w czasie ich wykonywania należy zachować minimalną odległość anteny pomiarowej od źródeł i innych obiektów znajdujących się w obszarze pomiarowym, określoną w normach metrologicznych i dokumentacji przyrządów pomiarowych.

Jak wykonać pomiary natężenia promieniowania optycznego w środowisku pracy?

Promieniowanie optyczne to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal w zakresie od 100nm do 1mm. Promieniowanie optyczne występuje w przyrodzie jako naturalny składnik promieniowania słonecznego, prócz tego wyróżniamy sztuczne promieniowanie optyczne, wytworzone przez człowieka, i mające zastosowanie wielu gałęziach przemysłu, w medycynie oraz przy pracach budowlanych. Promieniowanie optyczne dzielimy na promieniowanie podczerwone, nadfiolet oraz promieniowanie widzialne.

Promieniowanie podczerwone (IR) – rodzaj promieniowania cieplnego, którego długość fal wynoszą od 780nm do 1mm. Źródłem promieniowania podczerwonego są stanowiska narażone na wysokie temperatury, np. stanowiska przy odlewaniu żeliwa, metali kolorowych (1000-1200°C), stanowiska obsługujące powierzchnie pieców i inne powierzchnie grzejne (do 500°C), a także prace w hucie, odlewniach, walcowniach, kuźniach oraz hutach szkła (1600°C). Promieniowanie podczerwone dzieli się na trzy zakresy długości fal:

1. IR-A od 780 do 1400nm (bliska podczerwień),
2. IR-B od 1,4 do 3 m (średnia podczerwień),
3. IR- C od 3μm do 1mm (daleka podczerwień).

Promieniowanie nadfioletowe (UV)- nazywane również nadfioletem, którego długość fal wynosi od 100nm do 400nm. Promieniowanie to może pochodzić od źródeł naturalnych lub sztucznych. Źródłem promieniowania UV są wszelkie prace spawalnicze, prace w sektorze ochrony zdrowia, tj. naświetlanie lampami bakteriobójczymi oraz zabieg przy użyciu lamp kwarcowych. Ze względu na odmienne działanie biologiczne rożnych przedziałów widmowych promieniowanie nadfioletowe podzielono na trzy zakresy:

1. UV – A od 315 do 400nm (bliski nadfiolet),
2. UV – B od 280 do 315nm (średni nadfiolet),
3. UV – C od 100 do 280nm (daleki nadfiolet).

Promieniowanie widzialne (VIS) – to rodzaj promieniowania optycznego, które jest zdolne do bezpośredniego wywołania wrażeń wzrokowych. Promieniowanie widzialne to promieniowanie, którego długość fal mieści się w zakresie 380nm do 780nm.

Ogólne wytyczne wykonywania pomiarów promieniowanie optycznego

Aby ocenić narażenie pracownika na promieniowanie optyczne w środowisku pracy oraz porównać je z wartościami MDE (maksymalna dopuszczalna ekspozycja), należy postępować według następujących wytycznych:

1. Należy wykonać przegląd wstępny, który ma na celu identyfikację zagrożenia i stwierdzenie czy pomiar jest konieczny. Podczas przeglądu wstępnego do najważniejszych informacji należy na podstawie dostępnych informacji- zidentyfikować źródła promieniowania optycznego oraz zdecydować czy pomiar ekspozycji jest niezbędny. Podczas wstępnej analizy środowiska pracy należy zwrócić uwagę na dostępne maszyny oraz sklasyfikować je według kategorii emisji (zgodnie z PN-EN 12198-1+A1: 2010 oraz PN-EN 12198-2: +A1: 201).
2. Dokonać analizy zadania roboczego polegającego na określeniu: liczby, rodzaju oraz umiejscowienia źródeł promieniowania, możliwości występowania promieniowania odbitego lub rozproszonego na ścianach, materiałach oraz urządzeniach, widma promieniowania- stwierdzonego na podstawie danych producenta (mając na uwadze to, że może ono być zmienne poprzez rozproszenie, odbicie lub pochłanianie), odległość pracownika od źródła promieniowania, czas ekspozycji (jednorazowych i całkowitych), potencjalnych skutków zagrożenia, wartości MDE oraz stosowanie środków ochronnych (indywidulanych oraz zbiorowych).

• Pomiar ekspozycji odniesionego do ustalonych wartości MDE.

 Metodyka pomiaru promieniowania nadfioletowego (UV) na stanowisku pracy

Wykonując pomiary promieniowania UV należy uwzględnić dwie wielkości: promieniowanie całkowite (nieselektywne) oraz skuteczne natężenie napromieniowania. Wyznacza się one w celu określenia zagrożenia fotochemicznego oka i skóry nadfioletem (zakres 180÷400nm) oraz zagrożenia fotochemicznego oka- soczewki- nadfioletem UV-A (zakres 315÷400nm).

1. Oceniając zagrożenia fotochemiczne oka i skóry nadfioletem wykonuje się: pomiar skutecznego natężenia napromieniowania E_s za pomocą radiometru szerokopasmowego o czułości widmowej detektora dopasowanej do krzywej skuteczności widma S(λ) odniesionej do danych z normy PN-EN 14255-1: 2010, pomiar czasu jednorazowej ekspozycji oraz wyznaczenie całkowitego czasu ekspozycji oraz wyznaczenia skutecznego napromieniowania H_s
2. Oceniając zagrożenia fotochemiczne oka promieniowanie UV-A, wykonuje się następujące pomiary: natężenie napromieniowania E_c za pomocą radiometru szerokopasmowego o stałej czułości widmowej detektora w zakresie 315÷400nm, czasu jednorazowej oraz całkowitej ekspozycji oraz wyznaczenie napromieniowania H_UVA

Kolejnym krokiem jest wyznaczenie dla obu przypadków stopnia zagrożenia oraz dozwolony czas napromieniowania. Za stopnień zagrożenia uznaje się sumę wszystkich wartości napromieniowania skóry oraz oczu w ciągu zmiany roboczej oraz sumę napromieniowania całkowitego oczu. Dozwolony czas napromieniowania to iloraz wartości MDE dla oczu z zakresu 315÷400nm do wartości natężenia napromieniowania zamierzonego lub iloraz wartości MDE dla oczu i skóry z zakresu 180÷400nm do wartości zmierzonego skutecznego natężenia napromieniowania. Pomiaru maksymalnego natężenie napromienienia narażonych części ciała dokonuje się w miejscu przebywania pracownika.

W przypadku określenia narażenia skóry należy wykonać pomiar E, natomiast oczu – pomiar E_S i E_C. Niezbędne jest również wyznaczenie całkowitego czasu ekspozycji. W przypadku, gdy istnieją na stanowisku pracy zbiorowe środki ochrony – pomiary należy wykonać w warunkach ich stosowania. Natomiast gdy pracownik stosuje środki ochrony osobistej – pomiary należy wykonać bez tych środków, a następnie wyznaczyć ich współczynnik tłumienia tj. wyznaczyć na podstawie pomiarów stosunek natężenia napromienienia bez ochrony do natężenia napromienienia za ochroną.

Metodyka pomiaru promieniowania widzialnego (VIS) i podczerwonego (IR) na stanowisku pracy

Wykonując pomiary promieniowania VIS lub IR należy uwzględnić następujące wielkości: całkowite oraz skuteczne natężenie promieniowania oraz skuteczna luminacja energetyczna (tzw. radiancja). Celem wyznaczenia tych wielkości jest określenie: zagrożenia fotochemicznego oka (siatkówki) światłem niebieskim (300÷700nm), zagrożenia termicznego siatkówki promieniowaniem widzialnym i podczerwonym (380÷1400nm), zagrożenia termicznego oka (rogówki i soczewki) promieniowanie podczerwonym (780÷3000nm), zagrożenia termicznego skóry promieniowaniem widzialnym i podczerwonym (IR-A, IR-B) (380 ÷ 3000 nm).

Oceniając zagrożenia fotochemiczne oka (siatkówki) światłem niebieskim (300÷700nm) wykonuje się pomiar skutecznej luminacji energetycznej L_B za pomocą radiometru szerokopasmowego wywzorcowanego w jednostce L_B z detektorem, którego czułość widmowa dopasowana jest do krzywej skuteczności, odniesionej do normy PN-EN 14255-2: 2010. Zamiennie można wykonać pomiar natężenia promieniowania E_B za pomocą radiometru szerokopasmowego wywzorcowanego w jednostce E.

Na wybór powyższych wielkości ma wpływ wartość kąta widzenia źródła α, który należy wyznaczyć dla obu przypadków. Dla obu przypadków dokonuje się obliczeń związanych z czasem całkowitej ekspozycji (t_c).

1. Oceniając zagrożenia termiczne siatkówki promieniowaniem widzialnym i podczerwonym należy wykonać pomiary skutecznej luminacji energetycznej L_R za pomocą radiometru szerokopasmowego wywzorcowanego w jednostce L_R z detektorem, którego czułość widmowa dopasowana jest do krzywej skuteczności widmowej R(λ) odniesionej do normy PN-EN 14255-2: 2010 oraz wykonując pomiar czasu ekspozycji jednorazowej i obliczając kąt widzenia źródła α.

W taki sam sposób należy ocenić zagrożenia termiczne siatkówki promieniowaniem IR-A (780÷1400nm).

1. Oceniając zagrożenia termiczne oka (rogówki oraz soczewki) promieniowaniem podczerwony należy wykonać pomiary natężenia promieniowania E za pomocą radiometru szerokopasmowego wywzorcowanego w jednostce E z detektorem o stałej czułości widmowej w zakresie 780÷3000nm oraz pomiar czasu ekspozycji jednorazowej.
2. Oceniając zagrożenia termiczne skóry promieniowaniem widzialnym i podczerwonym (IR-A i IR-B) należy wykonać pomiar natężenia promieniowania E za pomocą radiometru szerokopasmowego wywzorcowanego w jednostce E z detektorem o stałej czułości widmowej w zakresie 380÷3000nm, pomiar czasu ekspozycji jednorazowej oraz wyznaczyć napromieniowanie H_skóra za pomocą wzoru:

Podstawowe informacje

W trakcie wykonywania pomiarów promieniowania optycznego powierzchnię czynna sondy pomiarowej należy skierować w kierunku źródła. W przypadku źródeł rozciągłych należy znaleźć takie miejsce, aby położenie sondy, przy których wskaźnik miernika wskazuje wartości najwyższe. W każdym miejscu pomiarowym należy wykonać co najmniej 3 pomiary.

Do wykonania pomiarów promieniowania optycznego niezbędne jest również zbadanie czasu ekspozycji jednorazowej oraz całkowitej. Kolejnym ważnym aspektem podczas badań jest zwrócenie uwagi i organizację pracy, a w szczególności zapewnienie środków ochronnych dla pracowników narażonych na czynniki promieniowania. Należy przy tym uwzględnić pewne zasady odniesione do środków ochronnych: gdy zapewnione są środki ochrony zbiorowej, wówczas pomiary należy wykonywać w warunkach ich stosowania. Jeśli natomiast pracownik stosuje środki ochrony indywidualnej, wtedy pomiarów dokonuje się bez stosowania tych środków, w celu wyznaczenia wskaźnika tłumienia.

Pomiar wydatku energetycznego

Wydatek energetyczny to fizjologiczny aspekt procesu pracy, wiąże się z nim termin podstawowa przemiana materii (ppm), który definiujemy jako najmniejszą ilość energii zużytej przez organizm w stanie spoczynku. Stanem spoczynku nazywamy stan możliwie całkowitego odprężenia mięśni, na czczo przez 12 godzin w porze porannej w temperaturze otoczenia ok. 20°C. Wartość dobowego wydatku energetycznego (przy 8 godzinnym wymiarze pracy) ma wpływ na klasyfikację stanowiska do pracy o charakterze: lekkim (2300-2800kcal), umiarkowanym (2800-3300kcal), średnim (3300-3800kcal), ciężkim (3800-4300kcal) oraz bardzo ciężkim (4300-4800kcal). Klasyfikacja stanowiska pracy według ciężkości pracy, ma decydujący wpływ na zapewnienie przez pracodawcę posiłków regeneracyjnych.

Wydatek energetyczny jako wskaźnik oceny obciążenia dynamicznego można zmierzyć różnymi metodami, które w dużej mierze zależą od rodzaju pracy, dostępnej aparatury specjalistycznej. Wyróżniamy trzy metody pomiaru wydatku energetycznego: tabelaryczną, gazometryczną oraz telemetryczną.

Badanie wydatku energetycznego metodą tabelaryczną

Badanie wydatku energetycznego metoda tabelaryczną, jest metoda uniwersalną – dostosowaną do każdego rodzaju pracy. Technika ta nie wymaga również posiadania specjalistycznej aparatury mierniczej, oraz w żaden sposób nie wpływa na czynności robocze pracownika. Decydując się na wybór tej metody należy wiedzieć, że otrzymane wyniki są wynikami odniesionymi do danego stanowiska pracy, a nie pracownika. Wydatek energetyczny metodą tabelaryczną oblicza się na podstawie dwóch danych:

• wykonanego wcześniej chronometrażu dnia roboczego uwzględnia się czas dla poszczególnej czynności;
• na podstawie tablic Lehamanna lub Spitzera i Hettingera, określić jednostkową wartość wydatku energetycznego dla danej czynności.

Szczególną formą szacowania wielkości wydatku energetycznego na stanowiskach pracy metodą chronometrażowo-tabelaryczną jest metoda Lehmanna. W metodzie uwzględniono pozycję i rodzaj grup mięśniowych zaangażowanych przy wykonywaniu pracy. Metoda składa się z dwóch etapów (tzw. etap A i B). Na etapie A dokonuje się oceny pozycji podczas pracy, przy zastosowaniu tabeli A (wydatek energetyczny wynika z przyjmowanej pozycji, np. stanie, klęczenie itp.). Na drugim etapie oceny na podstawie analizy czynności roboczych, ocenia się główne grupy mięśni wykonujących te czynności i, stosując tabelę B, szacuje się wydatek energetyczny, wynikający z wykonywania tej czynności. Po zsumowaniu wartości z tabeli A i tabeli B otrzymuje wynik jednostkowego wydatku energetycznego.

gdzie:

WE – wydatek energetyczny

P_i – procentowy i-tej czynności w operacji na stanowisku

W_Ei – jednostkowy wydatek energetyczny i-tej czynności

T – efektywny czas

n – liczba wyróżnionych czynności

Badanie wydatku energetycznego metodą gazometryczną

Metoda gazometryczna to pochodna kalorymetrii pośredniej. Metoda ta polega na pomiarze objętości powietrza wydychanego w jednostce czasu przez badaną osobę, a następnie określenie zawartości tlenu w powietrzu wydychany i wdychanym. Pomiędzy wartością minutowej wentylacji płuc, a wielkością zużytego gazu istnieje zależność liniowa- wraz ze wzrostem jednego czynnika, wzrasta też druga wartość. Na podstawie zależności można obliczyć przybliżoną wartość wydatku energetycznego posługując się równaniem Datta – Ramanathana:

E = 0,21 * VE(STPD), gdzie:

E – wartość wydatku energetycznego

VE(STPD) – wentylacja płuc w l/min, w warunkach STPD

Badanie wydatku energetycznego metodą gazometryczną wykonuje się miernika, który składa się z trzech podzespołów: półmaski twarzowej, turbiny – przepływomierza oraz miernika.

Pomiar wykonywany, gdy pracownik mając założoną na twarzy półmaskę, bierze wdech. Miernik po wcześniejszym wprowadzeniu danych, takich jak: wiek, waga, płeć, wzrost, dokonuje przeliczeń liczby obrotów turbiny, które następnie konwertowane są na objętość gazu w STPD STPD (objętość gazu suchego w temp. 0° C i ciśnienia atmosferycznego 101,3 KP). Miernik samoczynnie wprowadza niezbędne dla takiego przeliczenia dane dotyczące temperatury otoczenia oraz współczynnik dla ciśnienia atmosferycznego uśrednionego dla obszaru naszego kraju. Urządzenie, po zakończeniu pomiaru, weryfikuje wyniki wentylacji minutowej płuc
i dokonuje korekcji do wartości uzyskanych w klasycznej metodzie obliczania WE w procesie pomiaru pobierania tlenu. Miernik przedstawia na wyświetlaczu wartości wydatku energetycznego netto i brutto poszczególnych pomiarów w wyrażone w: kcal/min, kJ/min, W/m2,l/min.

Metoda kalorymetrii bezpośredniej, jest metodą mniej znaną i stosowaną. Polega ona na ocenie wydatku energetycznego, bazującym na parametrach ilość wytwarzanego ciepła przez organizm w czasie wykonywania pracy. Pomiar wydatku metoda kalorymetrii bezpośredniej wykonuje się w specjalnych kamerach kalorymetrycznych, i dlatego właśnie metoda jest tak rzadko stosowana. Zastosowanie tej metody jest bardzo kosztowne.

Badanie wydatku energetycznego metoda telemetryczną

Metoda telemetryczna w przeciwieństwie do gazometrycznej polega na szacowaniu wydatku energetycznego na podstawie pomiaru częstości skurczów serca. Stosowność stosowania metody telemetrycznej jest uzasadniona tylko przy pracach o charakterze dynamicznym. W metodzie telemetrycznej częstości skurczów serca bierze się pod uwagę wydatek serca rozumiany jako całkowita liczba jego skurczów ponad poziom spoczynkowy, niezbędny do wykonania określonej pracy. Wydatek serca w czasie odnowy jest natomiast sumą jego skurczów ponad poziom spoczynkowy od zakończenia pracy do powrotu do stanu spoczynku czyli przed podjęciem czynności. Ogólny wydatek serca to wydatek na pracę i na odnowę. Ocena obciążenia organizmu na podstawie pracy układu krążenia może być w zasadzie dokonywana za pomocą dwóch wskaźników: częstości tętna oraz czasu powrotu tętna do poziomu spoczynkowego. Na podstawie wartości częstotliwości skurczów serca oblicza się WE, w czym pomocne są odpowiednie tablice. Możliwość zapisywania wyników skurczów serca na taśmie EKG, czy magnetofonowej zwiększa wiarygodność wyników i precyzyjną ich interpretację.

Zależność między częstością skurczów serca i kosztem energetycznym pracy, liczymy ze wzoru:

M = 4,0 * HR – 225, gdzie:

M – koszt energetyczny pracy

HR – częstość skurczów serca

Układ idealny? Człowiek – maszyna i… środowisko

W ergonomii, zwykło się używać takiego pojęcia jak układ człowiek – maszyna. Zadaniem układu jest przedstawienie wzajemnego oddziaływania maszyny na człowieka oraz wpływu na efektywność człowieka – jako pracownika i wydajność maszyny jako materialnego elementu pracy. Ergonomiczny układ cybernetyczny prócz realnego oddziaływania maszyny na człowieka (i odwrotnie), wskazuje również oddziaływanie środowiska pracy na zdolności psychofizyczne człowieka. Każdy system posiada swoje otoczenie, zatem można uznać, że system pracy, definiowany przez ergonomistów jako układ człowiek – maszyna również takowy posiada. Otoczeniem systemu pracy można definiować środowisko pracy, które ma wpływ na organizację pracy, a ta natomiast może powodować zagrożenia psychofizyczne lub je eliminować z procesu pracy.

W identyfikacji zagrożeń, sporządzając dokumentację z oceny ryzyka zawodowego, uwzględniamy czynniki takie jak: chemiczne, fizyczne, biologiczne oraz mechaniczne… jest jednak jeszcze jedna grupa czynników, o której albo często zapominamy, albo nie potrafimy jej prawidłowo zdefiniować – mianowicie czynniki psychofizyczne. Często przyczyną pośrednią wpływającą na powstanie sytuacji zagrożenia wypadkowego ma właśnie środowisko pracy, np. ponad normatywny hałas może spowodować uciążliwość, która prócz tego że może skutkować pogorszeniem zdolności słuchowych pracownika, dodatkowo może być uciążliwością, która powoduje zmęczenie i/lub stres, czyli obciążenie psychofizyczne.

Podsumowując tę „opasłą” rozprawę dotyczącą pomiarów środowiska pracy, należy pamiętać, że aby przedsiębiorstwo funkcjonowało i się rozwijało, musi jak każdy żywy organizm mieć zapewnione odpowiednie warunki rozwoju. Należy mu zapewnić bezpieczny i zdrowy rozwój, a wtedy zapewne wydajność i jakość pracy wzrośnie. Może się wydawać banalne lub irracjonalne powyższe stwierdzenie, jednak ma ono swoje drugie dno- bezpieczne i zdrowe czyli zgodne ze standardami bhp, bo należy pamiętać, że przedsiębiorstwo tworzą LUDZIE, których świadomość i odpowiedzialność w każdym roku wzrasta. Pracownicy pożądają od pracodawcy zdrowego środowiska pracy, a zapewnienie ich, musi być poprzedzone pomiarami środowiska pracy.

Dorota Garstka, Piotr Greguła

Oferujemy pomiary środowiska pracy, w tym: pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych, pomiary natężenia oświetlenia i inne. Sprawdź szczegóły na naszej stronie.

Zapraszamy do kontaktu.

Tel. 68 411 40 00

Pomiar środowiska pracy