Ocena ryzyka zawodowego to uważne przyjrzenie się przebiegowi wykonywania pracy oraz miejscu i warunkom jej wykonywania, a następnie ustalenie i zapisanie, jakie czynniki (np. narzędzia, urządzenia, substancje chemiczne, hałas lub inne czynniki środowiska pracy) mogą mieć niekorzystny wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie pracownika zatrudnionego na tym stanowisku. Następnym krokiem jest oszacowanie i stwierdzenie, czy ryzyko na ocenianym stanowisku pracy związane z dostrzeżonymi niekorzystnymi czynnikami jest dopuszczalne lub niedopuszczalne.
Możemy przyjąć, że ryzyko jest dopuszczalne wówczas, gdy zastosowano wystarczające środki chroniące pracownika przed oddziaływaniem czynników niekorzystnych. W przeciwnym wypadku, ryzyko będzie niedopuszczalne i wówczas należy spowodować zastosowanie dodatkowych, skutecznych środków ochrony.
Jedna z popularniejszych metod oceny ryzyka zawodowego jest przeprowadzana w oparciu o wspomnianą wyżej serię polskich norm o numeracji 18000.
Chodzi o normy:
- PN-N-18001:2004 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania.
- PN-N-18002:2011 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
- PN-N-18004:2001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne.
- Uzupełniające zastosowanie ma norma PN-EN-1050:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo. Zasady oceny ryzyka.
Przy ocenie ryzyka, związanego z oddziaływaniem czynników mierzalnych, tzn. takich których wielkość oddziaływania można odnieść do określonych w normach lub przepisach wartości, można zastosować trójstopniową lub pięciostopniową skalę ryzyka.
Pracodawco! Kup gotową dokumentację oceny ryzyka zawodowego metodą PN-N-18002 i przygotuj się na kontrolę z Państwowej Inspekcji Pracy. Uniknij kary, kupując ocenę ryzyka zawodowego w najniższej cenie w Polsce.
W PN-18002 podano algorytm na określenie ryzyka zawodowego w trójstopniowej skali ryzyka, dotyczy on NDN oraz NDS i NDSCh czynników szkodliwych. Jeżeli w zakładzie pracy zmierzono NDS-y i NDN-y, powinno się stosować właśnie tę metodę.
W tej procedurze proces oceny ryzyka poddaje się iteracji, czyli krokowemu, przybliżającemu powtarzaniu badania. Zagrożenie ustalone w wyniku badania powinno być usunięte, bądź ograniczone poprzez dobór odpowiednich środków ochrony.
Metoda PN-18002 – ocena ryzyka zawodowego za pomocą matrycy ryzyka
Przedstawiona w normie PN-N-18002 matrycowa metoda oceny ryzyka jest metodą przeznaczoną do jakościowego oszacowania ryzyka zawodowego. W metodzie szacuje się parametry ryzyka, którymi są możliwe spowodowane zdarzeniem ciężkości następstw (skutki) oraz prawdopodobieństwo, z jakim następstwa te mogą wystąpić. Wartościowanie ryzyka przeprowadzane jest przez odczytanie jego wartości z matrycy.
Szacowanie ciężkości następstw i prawdopodobieństwa następstw, odbywa się w skali trójstopniowej dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Charakterystykę wartości parametrów ryzyka przedstawiono w tabelach szacowanie ciężkości następstw oraz szacowanie prawdopodobieństwa następstw.
Szacowanie ciężkości następstw | |
| Następstwa | Charakterystyka |
| O małej szkodliwości | Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to: czasowe pogorszenie stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienie oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp. |
| O średniej szkodliwości | Urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp. |
| O dużej szkodliwości | Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia trzeciego stopnia, oparzenia drugiego stopnia na dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego, w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp. |
Szacowanie prawdopodobieństwa następstw | |
| Prawdopodobieństwo | Charakterystyka |
| Mało prawdopodobne | Następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika. |
| Prawdopodobne | Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika. |
| Wysoce prawdopodobne | Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika. |
Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest z matrycy ryzyka w skali trójstopniowej – tabela poniżej:
Wartościowanie ryzyka w skali trójstopniowej (PN-N-18002) | |||
| Ciężkość następstw | |||
| Prawdopodobieństwo | Mała | Średnia | Duża |
| Mało prawdopodobne | Małe 1 | Małe 1 | Średnie 2 |
| Prawdopodobne | Małe 1 | Średnie 2 | Duże 4 |
| Wysoce prawdopodobne | Średnie 2 | Duże 3 | Duże 3 |
Norma zaleca również – w zależności od poziomu wartościowania ryzyka – podjęcie niezbędnych działań profilaktycznych zgodnie z tabelą:
Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka w skali trójwarstwowej | ||
| Ryzyko | Wartościowanie ryzyka | Działania profilaktyczne |
| Duże | Niedopuszczalne | Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast, np. przez zastosowanie środków ochronnych. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego. |
| Średnie | Dopuszczalne | Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego. |
| Małe | Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie. | |
- Przykład
Ryzyko robotnika drogowego związane z potrąceniem przez ruchome obiekty- rozścielacze, walce, samochody.
- Źródłem zagrożenia jest praca obok poruszających się maszyn. Największym możliwym skutkiem jest śmierć, w związku z czym szacuje się ciężkość następstw zgodnie z metodą:
- Ciężkość następstw: duża – śmierć.
- W rejestrze wypadków nie zanotowano potrącenia ze skutkiem śmiertelnym, w związku z czym prawdopodobieństwo następstw szacuje się:
- Prawdopodobieństwo następstw: mało prawdopodobne.
- Dla tak oszacowanych parametrów poziom ryzyka:
- Ryzyko: średnie.
Działania profilaktyczne:
W metodzie wg normy PN-N-18002:2000 poziomom ryzyka zostały przypisane działania profilaktyczne, dla ryzyka średniego, o poziomie dopuszczalnym, zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Dostępne w naszym sklepie karty oceny ryzyka zawodowego metodą wg Polskiej Normy PN-N-18002, spełniają wymagania Państwowej Inspekcji Pracy i są dostępne od ręki.
Ocena ryzyka zawodowego dla czynników mierzalnych za pomocą matrycy ryzyka wg normy PN-N-18002
Wśród czynników występujących w środowisku pracy można wyróżnić takie, których oddziaływanie na pracownika można charakteryzować wielkościami mierzalnymi. Przykładami takich czynników mogą być: hałas – charakteryzowany jego natężeniem, zapylenie – charakteryzowane jego stężeniem itp. Czynniki te można nazwać czynnikami mierzalnymi. Pozostałe czynniki środowiska pracy, np. niebezpieczne czynniki o charakterze mechanicznym, których źródłem zagrożenia są części maszyn, są czynnikami niemierzalnymi.
Ocenę ryzyka dla czynników mierzalnych można prowadzić ilościowo na podstawie wyników pomiarów czynników środowiska pracy i ich dopuszczalnych wartości określonych w normach i przepisach. Metodę oceny ryzyka zawodowego wykorzystującą tę zasadę przedstawiono w normie PN-N-18002. Nie wyklucza to zastosowania pozostałych metod do oceny ryzyka zawodowego, związanego z czynnikami mierzalnymi.
W metodzie tej podstawowym kryterium wartościowania ryzyka zawodowego są wymagania przepisów i norm. W przypadku braku wymagań określonych w przepisach i normach należy opracować własne kryteria, opierając się na opinii ekspertów oraz doświadczeniu zakładu i jego pracowników.
Wartościowanie ryzyka zawodowego polega tu na szacowaniu zmierzonej w środowisku pracy wielkości, charakteryzującej narażenie i porównaniu jej z wartościami dopuszczalnymi. Zasadę wartościowania przedstawiono w tabeli poniżej:
Wartościowanie ryzyka dla czynników mierzalnych | |
| Wielkość charakteryzująca narażenie | Wartość ryzyka |
| P > P max | duża |
| P max ≥ P ≥ 0.5 P max | średnia |
| P < 0.5 P max | mała |
gdzie:
P max – wartość dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie, ustalona na podstawie obowiązujących przepisów i norm lub, jeżeli przepisy i normy nie istnieją, innych wymagań, wytycznych, opinii ekspertów itp., np.:
- NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie.
- NDN – najwyższe dopuszczalne natężenie.
Przy zastosowaniu środków ochrony indywidualnej wartościowane według przedstawionej zasady ryzyko zawodowe można zmniejszyć o jeden poziom, np. z dużego na średnie. Przy wartościowaniu ryzyka zawodowego dla grup pracowników podlegających szczególnej ochronie (kobiety w ciąży i w okresie karmienia oraz młodociani) wartościowane ryzyko zawodowe należy zwiększyć o jeden poziom, np. ze średniego na duże.
W zależności od wartościowanego poziomu ryzyka norma zaleca podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych. Działania te przestawiono w części opisującej matrycową metodę oceny ryzyka zawodowego wg normy PN-N-18002, tabela: Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka w skali trójstopniowej.
- Przykład
- Ryzyko operatora pilarki tarczowej związane z zapyleniem powietrza.
- Źródło zagrożenia: jest pyt drewna; pomiar zapylenia na stanowisku 2,0 mg/m3, NDS = 4 mg/m3.
- Wartościując ryzyko (zgodnie z tabelą wartościowania ryzyka dla czynników mierzalnych) P = 0,5 NDS.
- Ryzyko: średnie.
Działania profilaktyczne:
W metodzie wg normy PN-N-18002:2000 poziomom ryzyka zostały przypisane działania profilaktyczne, i tak dla ryzyka średniego o poziomie dopuszczalnym, zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.